To może być koniec tradycji, jaką znamy. Branże przetwórcza i sadownicza z niepokojem przyglądają się proponowanym zmianom podatkowym. Konsumentów czeka dotkliwa podwyżka cen wartościowych, szczególnie cenionych w okresie jesienno-zimowym, nektarów i wzbogacanych soków z witaminami oraz napojów z sokiem z owoców i warzyw. Nowe propozycje podatkowe szokują, bo na jednej szali stawia się wartościowy nektar czy napój z min. 20% zawartością soku i co niezwykle istotne – bez dodatku cukru ze słodzonym napojem na bazie wody, sztucznych barwników i aromatów.
Ministerstwo Finansów pracuje nad nowelizacją ustawy o podatku cukrowym, we współpracy z Ministerstwem Zdrowia oraz Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W większości chodzi o usunięcie wątpliwości interpretacyjnych, ale pojawiły się też nowe propozycje, które niepokoją sadowników zajmujących się uprawą jabłek i owoców miękkich. Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków (KUPS) wraz z organizacjami sadowniczymi i branżowymi zwróciła się z prośbą o wyłączenie z planów opodatkowania daniną cukrową nektarów, wzbogacanych soków z witaminami i napojów z zawartością min. 20% soku z owoców czy warzyw, do których nie jest dodawany cukier. W przeciwnym razie, może to być koniec tradycji, jaką znamy – uważa KUPS.
Wartościowe napoje z podatkiem od cukru, który nie jest dodawany
„Soki należą do atrakcyjnej i wartościowej z punktu widzenia żywieniowego grupy produktów, które stanowią popularną formę dostarczania niezbędnych składników odżywczych zawartych w świeżych warzywach i owocach. Skład chemiczny soków jest zbliżony do składu świeżych warzyw i owoców, z wyjątkiem błonnika pokarmowego w sokach klarownych” – można przeczytać na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej (NCEŻ)1. Nektary z owoców i napoje z sokiem z owoców i warzyw a nawet soki wzbogacane witaminami, które mogą być jedną z rekomendowanych pięciu porcji owoców i warzyw w codziennej diecie – decyzją urzędników znalazły się na cenzurowanym. Stawia się je na równi z napojami słodzonymi białym cukrem i słodzikami. Różnica między nimi jest kolosalna – powyższe soki, nektary i napoje z owoców i warzyw nie są dosładzane, w przeciwieństwie do uboższych w wartości odżywcze, za to słodzonych cukrem, zwykłych napojów.
Polska straci pozycję lidera w produkcji owoców i ich przetworów
Obecnie w produkcji owoców oraz ich przetworów, w szczególności zagęszczonych soków, Polska jest liderem europejskim, a w niektórych przypadkach światowym. By to się nie zmieniło, trzeba podejmować takie działania prawno-ekonomiczne, które wzmocnią ten trend, a nie pogorszą pozycję konkurencyjną polskiego sektora rolno-spożywczego względem zagranicznej konkurencji.
Pozycja, na którą pracowano dekadami, jedną, nieprzemyślaną decyzją przekreśli ten dorobek. Konsekwencje opodatkowania daniną cukrową napojów na bazie owoców będą bardziej dotkliwe niż tylko zauważalny, skądinąd gigantyczny, wzrost cen tych produktów napojowych. Należy liczyć się przede wszystkim ze zmianami strukturalnymi, które zaważą na obecnej kondycji i przyszłości krajowej gospodarki rolno – spożywczej. Produkcja soków i nektarów to system naczyń połączonych, w którym istotną rolę odrywa kilka ogniw – począwszy od plantatorów owoców i warzyw, którzy dostarczają najważniejszy składnik do produkcji powyższych napojów, poprzez branżę przetwórców aż po producentów, których know-how są unikalne receptury wypracowane wielopokoleniową tradycją, sięgającą lat 70-ych ubiegłego wieku.
Podatek cukrowy wywinduje ceny soków, nektarów i wartościowych napojów z owoców i warzyw – szacuje się podwyżki rzędu 10% z tytułu samej daniny. Trudno będzie utrzymać dotychczasową sprzedaż tych produktów, co spowoduje spowolnienie produkcji, a w konsekwencji spadek zapotrzebowania na owoce i warzywa dla przetwórstwa. Najwięcej stracą sadownicy, którzy uprawiają jabłka i owoce miękkie, takie jak: czarne porzeczki, aronia, wiśnie czy maliny, ale również marchew, która jest cennym surowcem do produkcji soków, nektarów i napojów przecierowych. Bariera zapotrzebowania rynków światowych na owoce i ich przetwory, połączona ze spadkiem ich zużycia do napojów w Polsce wygeneruje dużą nadwyżkę i wywoła dalsze napięcia na nasyconym krajowym rynku owoców i warzyw. W świetle tych problemów zagospodarowanie każdej tony krajowych owoców i warzyw jest sprawą priorytetową.
Zaplecze surowcowe polskiego przetwórstwa to głównie średnie i małe gospodarstwa rodzinne, które w aktualnej sytuacji rynkowej i gospodarczej oraz przy istniejących barierach eksportowych nie będą w stanie zagospodarować nadwyżki owoców i warzyw, powstałej w wyniku wprowadzenia opłaty od nektarów, niektórych soków oraz napojów owocowych, warzywnych oraz owocowo-warzywnych z udziałem min. 20% soku.
Decyzja, która karze a nie premiuje – kilka faktów o reformulacji
W branży spożywczej – także napojowej – w ostatnich latach dominujący jest trend oparty na prostym i krótkim składzie etykiety. Wychodząc naprzeciw postulatom reformulacji, przetwórcy również poszerzają swoją ofertę o innowacyjne produkty sokownicze, wytwarzane na bazie przecierów i soków otrzymywanych z krajowych owoców i warzyw (np. nektary i napoje przecierowe, smoothie, koktajle) bez dodatku jakichkolwiek cukrów. Starania te zostaną przekreślone przez wprowadzenie opłaty cukrowej od nektarów i innych niedosładzanych napojów owocowych i warzywnych. Konsumenci zaczną poszukiwać napojów tańszych, zawierających sztuczne aromaty, barwniki czy inne dodatki. Z perspektywy rynku oznacza to w dłuższej perspektywie – zaprzepaszczenie działań reformulacyjnych na rzecz napojów o obniżonej zawartości soku/ przecieru bądź zupełnie bez dodatku składnika owocowego/ warzywnego.
Sadownicy, przetwórcy i producenci soków oraz nektarów, reprezentowani przez Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków, liczą, że zanim projekt nowelizacji ustawy trafi do Sejmu, resorty finansów oraz zdrowia zapoznają się z argumentami branży i wycofają się z planów rozszerzenia daniny cukrowej. Jest na to szansa, bo argumenty branży dostrzega i popiera również Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
1 https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/soki-nektary-napoje-w-swietle-aktualnych-wymagan/