Od dochodów uzyskanych począwszy od 1 stycznia 2022 r., płatnicy będą odliczać pracownikom tzw. ulgę dla klasy średniej. Jednak preferencja ta ma zastosowanie tylko wówczas, gdy pracownik otrzyma odpowiednio wysoki przychód. Może się więc zdarzyć, że wynagrodzenie pracownika wynikające z umowy o pracę jest na wymaganym poziomie, ale w danym miesiącu spadnie ze względu na nieobecność, np. z powodu choroby. Jak wtedy mamy postąpić z ulgą, szczególnie w sytuacji gdy za czas niezdolności do pracy pracownik nabędzie już prawo do zasiłku, którego płatnikiem jest zakład pracy, czyli klient naszego biura?

Izabela Nowacka, ekspert od wynagrodzeń
Zakłady pracy, którymi są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy - wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej (art. 31 ustawy o PIT). Jeżeli więc w danym roku kalendarzowym zakład pracy jest płatnikiem zasiłków z ubezpieczenia społecznego, to zgodnie z przepisami ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ma obowiązek obliczyć, potrącić i odprowadzić zaliczkę na podatek również od tego zasiłku. Jednak zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego należą do przychodów z innych źródeł, a nie ze stosunku pracy. Podlegają więc opodatkowaniu na zasadach ogólnych, ale bez stosowania kosztów uzyskania. Nie podlegają żadnym składkom na ZUS.
Zgodnie z art. 32 ustawy o PIT miesięczne zaliczki na podatek płatnik pobiera od dochodu. Z kolei dochodem jest uzyskany w danym miesiącu łączny przychód ze stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy o PIT oraz zasiłek pieniężny z ubezpieczenia społecznego wypłacony przez płatnika, po pomniejszeniu o koszty uzyskania przychodów oraz o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika.
Od 1 stycznia 2022 r. za miesiące, w których podatnik uzyskał w danym zakładzie pracy przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy w wysokości wynoszącej od 5701 zł do 11 141 zł, które podlegają opodatkowaniu według głównych zasad, płatnik pomniejsza dochód o kwotę ulgi dla pracowników w wysokości obliczonej według wzoru:
1) (A × 6,68 proc. - 380,50 zł) : 0,17 - dla A wynoszącego co najmniej 5701 zł i nieprzekraczającego kwoty 8549 zł,
2) (A × (-7,35 proc.) + 819,08 zł) : 0,17 - dla A wyższego od 8549 zł i nieprzekraczającego kwoty 11 141 zł
- w którym A oznacza uzyskane w ciągu miesiąca przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy, które podlegają opodatkowaniu zgodnie z tabelą skali podatkowej (progresywnie).
Zatem tzw. ulga dla klasy średniej jest przypisana wyłącznie do przychodów z wymienionych ustawowych źródeł, tj.:
  • stosunku pracy i pokrewnych,
  • działalności gospodarczej opodatkowanej według stawek z tabeli skali podatkowej.
Ulga ta nie dotyczy natomiast pozostałych źródeł, np. działalności wykonywanej osobiście (zlecenia) czy innych źródeł - jako odrębnej kategorii przychodów niesklasyfikowanych, wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT. Co też istotne, w kwocie miesięcznego (rocznego) przychodu ze stosunku pracy lub pokrewnych, od wysokości którego zależy prawo do ulgi dla klasy średniej, nie zawierają się przychody zwolnione na podstawie ustawy o PIT (np. należności za podróże służbowe, świadczenia bhp).
Biorąc powyższe pod uwagę, jeżeli pracownik w danym miesiącu uzyska - obok opodatkowanego przychodu ze stosunku pracy - również zasiłek z ubezpieczenia społecznego, to wysokość przychodu z etatu zdecyduje, czy w ogóle przysługuje ulga dla klasy średniej. Jeśli tak, to kwota tej preferencji stanowi odliczenie od dochodu.©℗

przykład

Zwolnienie lekarskie
Pracownik w wieku 45 lat miesięcznie zarabia 7500 zł. Ma prawo do zwykłych kosztów uzyskania przychodów oraz kwoty zmniejszającej podatek. Jest uczestnikiem PPK z podstawowymi wpłatami. 18 stycznia 2022 r. pracownik uległ wypadkowi przy pracy, w wyniku którego doznał urazu kończyn dolnych, i otrzymał zwolnienie lekarskie wystawione od tego dnia do końca lutego. Za okres choroby pracownikowi przysługuje 100-proc. zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. W 2022 r. płatnikiem zasiłków jest zakład pracy. Gdyby nie wypadek, pracownik w styczniu miałby prawo do ulgi dla klasy średniej, ponieważ jego wynagrodzenie mieści się w ustawowym przedziale uprawniającym do tej preferencji. Jednak za styczeń pracownikowi będzie przysługiwało wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca w wysokości 4000 zł, zgodnie z wyliczeniem:
7500 zł : 30 = 250 zł
250 zł x 14 dni choroby = 3500 zł
7500 zł - 3500 zł = 4000 zł
oraz zasiłek chorobowy w kwocie 3020,22 zł:
7500 zł - 13,71 proc. = 6471,75 zł
6471,75 zł : 30 = 215,725 zł ≈ 215,73 zł
215,73 zł x 14 dni = 3020,22 zł
Polski Ład. Ryczałt prawie dla każdego [ZESTAWIENIE]
Polski Ład. Ryczałt prawie dla każdego [ZESTAWIENIE]

Zobacz również
Poza tym, w związku z wypadkiem, pracownikowi przyznano zapomogę pieniężną ze środków własnych w wysokości 2000 zł. Zapomoga jest zwolniona z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o PIT (limit zwolnienia - 10 000 zł rocznie w okresie od 2020 r. do końca roku podatkowego, w którym odwołano stan epidemii ogłoszony z powodu COVID-19) oraz ze składek na ZUS zgodnie z par. 2 ust. 1 pkt 22 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Mimo że zapomoga jest tu przychodem ze stosunku pracy, nie wchodzi do przychodu, od którego zależy prawo do ulgi pracowniczej. Jest bowiem przychodem zwolnionym z podatku. Zasiłek również się tu nie wpisuje, ponieważ pochodzi z odrębnego od stosunku pracy źródła. A to oznacza, że pracownik w styczniu nie ma prawa do ulgi dla klasy średniej, gdyż jego przychód opodatkowany ze stosunku pracy jest niższy niż minimalny próg uprawniający do ulgi (5701 zł).
Lista płac za styczeń 2022 r. (z uwzględnieniem wpłaty na PPK dokonanej przez pracodawcę w styczniu 2022 r. za grudzień, w wysokości 112,50 zł (7500 zł x 1,5 proc.)
Pozycja Składniki Działanie Kwota
1. a) Wynagrodzenie za pracę b) Zapomoga c) Wpłata na PPK pracodawcy 4000 zł2000 zł112,50 zł
2. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne poz. 1a 4000 zł
3. Składki społeczne finansowane przez pracownika poz. 2 x 13,71 proc. 548,40 zł
4. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej poz. 2 - poz. 3 3451,60 zł
5. Składka zdrowotna do ZUS poz. 4 x 9 proc. 310,64 zł
6. Przychód poz. 1abc 6112,50 zł
7. Koszty uzyskania przychodów 250 zł
8. Ulga dla klasy średniej -
9. Kwota zmniejszająca podatek 425 zł
10. Podstawa opodatkowania poz. 1ac - poz. 7 - poz. 3 3314 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych)
11. Zaliczka na podatek (poz. 10 x 17 proc.) - poz. 9 138 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych)
12. Wpłata na PPK pracownika poz. 1a x 2 proc. 80 zł
13. Dochód netto poz. 1ab - poz. 3 - poz. 5 - poz. 11 - poz. 12 4922,96 zł
Lista zasiłkowa na styczeń 2022 r. ©℗
Pozycja Składniki Działanie Kwota
1. Zasiłek chorobowy 3020,22 zł
2. Przychód 3020,22 zł
3. Kwota zmniejszająca podatek -
4. Podstawa opodatkowania poz. 1 po zaokrągleniu do pełnych złotych 3020 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych)
5. Zaliczka na podatek poz. 4 x 17 proc. 513 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych)
6. Zasiłek netto poz. 1 - poz. 5 2507,22 zł
Podstawa prawna:
art. 11, art. 12 ust. 1, art. 20, art. 21 ust. 1 pkt 26, art. 31, art. 32, art. 52l pkt 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2430)
ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2105)
par. 2 ust. 1 pkt 22 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1949)
ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)