Trybunał Sprawiedliwości UE wyjaśni, czy fiskus może odmówić prawa do odliczenia VAT z uwagi na pozorność transakcji niezależnie od tego, czy głównym celem jej przeprowadzenia było uzyskanie niedozwolonej korzyści podatkowej. Pytanie prejudycjalne w tej sprawie zadał wczoraj Naczelny Sąd Administracyjny

Chodziło o przedsiębiorcę, któremu naczelnik urzędu skarbowego odmówił prawa do odliczenia VAT z faktur dokumentujących zakup znaków towarowych.
Organ pierwszej instancji powołał się na art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c ustawy o VAT, który wyklucza możliwość potrącenia podatku z faktur potwierdzających dokonanie czynności sprzecznych z ustawą mających na celu obejście jej przepisów, bądź dokonanych wyłącznie pozornie. Przepis podatkowy odwołuje się w tym zakresie do art. 58 i art. 83 kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.).
Jaki obrót jest uwzględniany przy obliczaniu limitu zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania
Jaki obrót jest uwzględniany przy obliczaniu limitu zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania

Zobacz również
Decyzję podtrzymał dyrektor izby administracji skarbowej, który uznał, że zakup znaków towarowych był czynnością pozorną, a obie strony, mimo zawarcia umowy, zachowywały się tak, jakby nigdy do niej nie doszło. Sprzedający wystąpił bowiem do Urzędu Patentowego RP z wnioskiem o udzielenie prawa ochronnego na sprzedany znak towarowy, a kupująca spółka nie wystosowała odpowiednich wniosków aż do dnia rozpoczęcia kontroli podatkowej. Nie miała więc w praktyce prawa do rozporządzenia przedmiotem zakupu wobec osób trzecich.
Fiskus zwrócił też uwagę, że sprzedawca co miesiąc płacił spółce opłaty licencyjne, co pozwalało mu pomniejszać podatek dochodowy i odliczać VAT.
Spółka mogła zaś amortyzować zakupione znaki towarowe i potrącić podatek z tytułu przeprowadzonej transakcji. Zakup znaków towarowych był więc pozorny i dokonany wyłącznie z uwagi na korzystne skutki podatkowe, co pozwalało zastosować art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c – podsumował dyrektor IAS.
Decyzję organu drugiej instancji uchylił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (wyrok z 29 maja 2019 r., sygn. akt III SA/Wa 2951/18). Sąd zwrócił uwagę, że art. 83 par. 1 k.c., do którego odwołuje się przepis ustawy o VAT, dotyczy zarówno sytuacji, gdy strony zrealizowały czynność pozorną, która nie miała na celu ukrycia innej czynności prawnej, jak i sytuacji, gdy chodziło o ukrycie innej czynności. W obu przypadkach podatnik powinien zostać pozbawiony prawa do odliczenia daniny z uwagi na brzmienie art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c ustawy o VAT.
Zdaniem warszawskiego WSA fiskus nie udowodnił jednak dostatecznie, że okoliczności, które towarzyszyły zakupowi znaków towarowych, uprawdopodobniają, że chodziło o jakąkolwiek czynność pozorną. – Tylko ustalenie, że umowa faktycznie nie była wykonywana, uzasadnia ocenę o pozorności czynności prawnej – stwierdził sąd pierwszej instancji.
Podkreślił też, że spółka pobierała „pożytki” z zakupionych znaków towarowych, co potwierdza, iż umowa nie miała charakteru pozornego. Fiskus musiałby więc udowodnić w ponownie przeprowadzonym postępowaniu, że nawet pomimo płacenia przez sprzedawcę opłat licencyjnych spółce, faktycznym dysponentem środków pozostał ten sam podmiot.
Gdy sprawa trafiła do NSA, ten nabrał wątpliwości i zadał pytanie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości UE. Sąd kasacyjny zapytał, czy art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c ustawy o VAT w brzmieniu, w którym wyklucza prawo do odliczenia podatku z faktur dokumentujących czynność pozorną – niezależnie od tego, czy zamierzonym i zasadniczym skutkiem zakwestionowanej transakcji było uzyskanie niedozwolonej korzyści podatkowej – jest sprzeczny z unijną dyrektywą VAT i wynikającymi z niej zasadami neutralności i proporcjonalności podatku.

orzecznictwo

Postanowienie NSA z 23 listopada 2021 r., sygn. akt I FSK 2310/19. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia