Fiskus może żądać 20-proc. sankcyjnej daniny od spadków i darowizn tylko, gdy na nieopodatkowaną darowiznę powoła się sam obdarowany – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny

Stwierdził, że jeśli skarbówka pozyskała taką informację od innego podmiotu, np. od darczyńcy, to nie ma podstaw do pobierania daniny według podwyższonej stawki.
– Wyjątkiem byłaby sytuacja, gdy darczyńca poinformował urząd skarbowy o przekazaniu majątku obdarowanemu, działając w charakterze jego pełnomocnika – wyjaśnił sędzia sprawozdawca Bogusław Dauter.
Chodziło o podatnika, który został współwłaścicielem nieruchomości, co wzbudziło podejrzenia urzędu skarbowego w kwestii źródeł finansowania tej transakcji. Fiskus rozpoczął postępowanie zmierzające do ujawnienia podstawy opodatkowania z tytułu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach. Mogło to prowadzić do opodatkowania takich przychodów według 75-proc. stawki PIT.
Kto poinformował pierwszy
W trakcie tego postępowania, ojciec podatnika udał się do urzędu skarbowego i w bezpośredniej rozmowie z pracownikiem urzędu poinformował, że wcześniej wraz z żoną przekazali synowi 310 tys. zł – każde z nich z osobna po 155 tys. zł. Rozmowa została potwierdzona notatką urzędową.
Dwa tygodnie później podobne zeznania złożył sam mężczyzna. Wskazał, że pieniądze na zakup dostał od rodziców.
Urząd skarbowy uznał jednak, że to sam podatnik powołał się na otrzymanie darowizny, która nie została wcześniej w odpowiednim trybie zgłoszona do opodatkowania. Fiskus stwierdził więc, że doszło do odnowienia powstania obowiązku podatkowego i że mężczyzna powinien zapłacić sankcyjną 20-proc. daninę, zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Przepis ten mówi o powołaniu się na nieopodatkowaną darowiznę w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej
Podatnik bronił się, tłumacząc, że sankcyjny podatek mógłby być od niego pobrany wyłącznie, gdyby to on sam powołał się w urzędzie skarbowym na nieopodatkowaną darowiznę. W tym przypadku tak nie było, bo zeznania złożył wcześniej ojciec, a on sam tylko to potem potwierdził. Podkreślił przy tym, że ojciec nie działał jako jego pełnomocnik, gdy informował urząd skarbowy o przekazanej darowiźnie.
Mogli być w zmowie
Dyrektor izby administracji skarbowej podtrzymał jednak decyzję organu pierwszej instancji. Uznał, że podatnik musiał wiedzieć o wizycie ojca w urzędzie skarbowym i o tym, że w jej trakcie rodzic poinformował o przekazanej darowiźnie.
Fiskus podejrzewał, że obaj mogli być w zmowie po to tylko, by synowi udało się uniknąć 75-proc. PIT od przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach.
Przypuszczenia to za mało
Innego zdania były sądy obu instancji. W wyrokach z 21 czerwca 2019 r. (sygn. akt I SA/Łd 342-343/18) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi przywołał orzeczenie NSA z 21 sierpnia 2014 r. (sygn. akt II FSK 2210/12). Wynikało z niego, że warunkiem zastosowania 20-proc. podatku od spadków i darowizn jest to, aby podatnik sam (a nie jakikolwiek inny podmiot) powołał się na nabycie darowizny niezgłoszonej wcześniej do opodatkowania.
Łódzki WSA podkreślił, że art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn to przepis szczególny, który musi być interpretowany ściśle, a nie rozszerzająco.
Sąd nie wykluczył, że mężczyzna mógł działać w porozumieniu z własnym ojcem, ale – jak zauważył – fiskus nie przedstawił żadnych dowodów na takie celowe współdziałanie bądź na to, że ojciec działał w charakterze pełnomocnika swojego syna.
Taką wykładnię w pełni potwierdził NSA. Dodatkowo przywołał wyrok z 19 czerwca 2012 r. (sygn. akt P 41/10), w którym Trybunał Konstytucyjny orzekł o zgodności z konstytucją art. 7 ust. 5 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 815 ze zm.).
– Zbadany przez TK przepis ma podobne brzmienie do regulacji zamieszczonej w art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn – przypomniał sędzia Bogusław Dauter. Podkreślił, że również z trybunalskiego orzeczenia wynikało, iż to sam podatnik, a nie inny podmiot niedziałający jako jego pełnomocnik, musi powołać się przed organem podatkowym na nieopodatkowane nabycie majątku.
Nie w sprawie innej osoby
We wcześniejszym wyroku – z 11 kwietnia 2018 r. (sygn. akt II FSK 760/16) NSA orzekł, że fiskus nie może żądać 20-proc. daniny od spadków i darowizn, gdy podatnik powołuje się na nabycie nieopodatkowanego majątku w sprawie dotyczącej innej osoby (np. działając jako świadek).

orzecznictwo

Wyroki NSA z 15 września 2021 r., sygn. akt III FSK 256/21, III FSK 257/21 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia