Prawnik, który na zlecenie sądu reprezentuje osoby ubezwłasnowolnione, może być uznany za „podmiot o charakterze społecznym” świadczący usługę pomocy społecznej, zwolniony z VAT – orzekł Trybunał Sprawiedliwości UE.
Spór o to powstał na gruncie przepisów obowiązujących w Luksemburgu, ale ze względu na unijną harmonizację przepisów o VAT wyrok TSUE ma znaczenie również dla polskich podatników.
Chodziło o luksemburskiego adwokata, który od 2004 r. działał również jako kurator sądowy ubezwłasnowolnionych osób pełnoletnich. W styczniu 2018 r. tamtejszy fiskus zażądał od adwokata VAT od usług wykonanych w latach 2014–2015, uznając, że prowadził on w tamtym czasie opodatkowaną działalność.
Fiskus odmówił zastosowania tu zwolnienia z podatku dla usług pomocy społecznej, przewidzianego w art. 132 ust. 1 lit. g unijnej dyrektywy VAT. Uznał, że preferencja dotyczy podmiotów prawa publicznego lub innych podmiotów uznanych za „podmioty o charakterze społecznym” przez dany kraj, a nie prawników.
Adwokat odwołał się, tłumacząc, że czynności wykonywane przez niego w tym zakresie nie powinny być traktowane jako odpłatna działalność gospodarcza. A nawet gdyby się mylił, to powinien mieć prawo do zwolnienia z art. 132 ust. 1 lit. g dyrektywy VAT. Twierdził więc, że powinien być traktowany jako „podmiot o charakterze społecznym”.
Wskazał również na to, że w latach 2004–2013 luksemburska skarbówka potwierdzała prawidłowość jego rozliczeń, a więc zgadzała się z tym, działalność kuratora sądowego jest wolna od VAT. Zmiana stanowiska w tym zakresie stanowiłaby więc naruszenie zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań – twierdził prawnik.
Gdy spór o to trafił do sądu, ten zawiesił postępowanie i spytał TSUE, kto ma rację.
Trybunał przyznał ją adwokatowi. Stwierdził, że co prawda adwokat, reprezentując na zlecenie sądu osoby ubezwłasnowolnione, prowadzi odpłatną działalność gospodarczą, ale – orzekł – wynagrodzenie otrzymywane z tego jest zwolnione z VAT. Adwokat świadczy bowiem w tym zakresie usługi pomocy społecznej, a jego status zawodowy nie może tego podważyć.
TSUE dodał, że zasadniczo trudno jest uznać adwokatów za podmioty, o których mowa w art. 132 ust. 1 lit. g dyrektywy, ale w sytuacji gdy prawnik wykonuje w sposób ciągły usługi pomocy społecznej i robi to na zlecenie sądu, który ma kontrolę nad wypłacanym wynagrodzeniem, to należy inaczej oceniać skutki podatkowe.
Na potwierdzenie TSUE przywołał swój inny wyrok – z 21 stycznia 2016 r. (sygn. akt C-335/14). Na marginesie wyjaśnił, że fiskus co do zasady ma prawo zażądać VAT za okresy przeszłe, nawet gdy wcześniej akceptował deklaracje podatkowe, w których podatnik nie wykazywał daniny. Nie narusza to zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań podatnika – stwierdził trybunał.
orzecznictwo
Wyrok TSUE z 15 kwietnia 2021 r., sygn. C-846/19. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia