Eksperci unijnego forum VAT zaproponowali pakiet rozwiązań mających na celu zapobieganie sytuacji, w której dwa państwa unijne naraz żądają zapłaty podatku od towarów i usług

Z raportu nie wynika jednak, by zalecenia te zostały wdrożone w najbliższej przyszłości.
Mimo harmonizacji
Mimo że przepisy o VAT są ujednolicone na terenie całej Unii Europejskiej, to nie zapobiegają one podwójnemu opodatkowaniu. Powodów tego stanu rzeczy jest wiele. Najczęściej wątpliwości dotyczą definicji stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Nie rozwiązały ich nawet wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE, np. z 16 października 2014 r. w sprawie Welmory (sygn. C-605/12).
O problemie podwójnego opodatkowania VAT pisaliśmy szerzej w artykule „Nasze interpretacje nie chronią przed fiskusem w innych krajach” (DGP nr 119/2020).
Najnowszy raport potwierdza, że obecnie nie istnieje żadna skuteczna ochrona przed podwójnym opodatkowaniem VAT. Eksperci forum VAT wskazali jednak na rozwiązania, z których już obecnie mogą korzystać poszkodowani przedsiębiorcy. Zaproponowali także, co i w jaki sposób należałoby zmienić w przyszłości, by skutecznie zapobiegać tego typu sytuacjom.
Co można już teraz
Z raportu wynika, że przedsiębiorcy, którzy zostali podwójnie opodatkowani, mogą już obecnie korzystać z przynajmniej trzech różnych procedur (niezależnie od ewentualnego wejścia w spór sądowy, który może zakończyć się orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE). W praktyce jednak, jak wspomniano, żadne z nich nie gwarantuje skutecznego rozwiązania.
Pierwsza z procedur (ang. EU Cross Border Ruling – CBR) funkcjonuje od 2013 r. i skupia 18 państw członkowskich. Nie ma wśród nich Polski, nasz kraj zachował status obserwatora.
Procedura ta pozwala przedsiębiorcom uzyskać transgraniczną interpretację przepisów o VAT, w której skarbówki z różnych państw zgadzają się co do wspólnej wykładni. Chodzi jednak wyłącznie o transakcje planowane w przyszłości, a nie już realizowane. Ponadto urzędnicy nie mają obowiązku dojść do porozumienia. Może się więc zdarzyć, że podwójnie opodatkowany przedsiębiorca, który zdecydował się na skorzystanie z CBR, ostatecznie pozostanie bez pomocy.
Druga inicjatywa pilotażowa funkcjonuje od niedawna, z tym że Polska również do niej nie przystąpiła. W założeniach to procedura podobna do CBR, ale w tym przypadku urzędnicy mogą próbować dojść do porozumienia także w sprawie realizowanych już transakcji, które wskutek odmiennej wykładni przepisów zostały podwójnie opodatkowane. Także i w tym wypadku skarbówki obu krajów nie mają obowiązku koncyliacyjnego rozwiązania sporu.
Trzecia procedura dotyczy pomocy w ramach unijnej sieć SOLVIT. Pozwala ona unijnym obywatelom zgłaszać problemy, które stwarza urząd (nie tylko skarbowy) z innego państwa. Po otrzymaniu zgłoszenia urzędnicy SOLVIT z obu państw członkowskich kontaktują się ze sobą i starają wspólnie wypracować rozwiązanie.
W latach 2002–2018 rozwiązano w ten sposób 109 sporów o podwójne opodatkowanie VAT. Autorzy raportu zwracają jednak uwagę na to, że wiedza o samym SOLVIT jest niewielka, a urzędnicy nie zawsze rozwiązują zgłoszone im spory o podwójne opodatkowanie.
Co trzeba zmienić
Jak w takim razie UE powinna walczyć z podwójnym opodatkowaniem? Pierwszym krokiem powinno być – zdaniem unijnych ekspertów – zebranie w jednym miejscu na stronach internetowych Komisji Europejskiej aktualnych informacji o zapobieganiu i rozwiązywaniu tego typu sporów. Pomocne byłoby wykorzystanie sztucznej inteligencji, np. stworzenie chatbota bądź wirtualnego asystenta, który pomagałby zainteresowanym przedsiębiorcom – sugerują autorzy raportu.
Następnym krokiem powinny być zmiany w funkcjonujących już procedurach dotyczących rozwiązywania podwójnego opodatkowania. Autorzy raportu zalecają, by przystąpiły do nich wszystkie kraje członkowskie, a urzędnicy, działając w ramach sieci podobnej do SOLVIT, mieli obowiązek wypracowywania porozumienia. Postępowanie w sprawie wniosku składanego przez poszkodowanych przedsiębiorców powinno być przy tym sformalizowane i oparte na wyraźnej podstawie prawnej – wynika z raportu.
Kolejnym, długofalowym krokiem powinno być stworzenie skutecznego mechanizmu rozwiązywania sporów, nadzorowanego przez KE. Zdaniem ekspertów mechanizm ten nie powinien dotyczyć wyłącznie podwójnego opodatkowania, ale ogólnie przepisów o VAT. Zalecają oni też, by w rozwiązywanie sporów był zaangażowany specjalnie w tym celu powołany mediator bądź rzecznik.©℗