Decyzje podatkowe pierwszej instancji co do zasady podlegają wykonaniu bez względu na to, czy podatnik je kwestionuje czy nie. Przepisy przewidują jednak sytuacje, w których ich wykonanie można wstrzymać aż do czasu zakończenia sporu.

Zakwestionowanie przez organ podatkowy prawidłowości rozliczenia z fiskusem najczęściej prowadzi do wydania decyzji. I co za tym idzie konieczności zapłaty dodatkowego podatku. Najczęściej jednak podatnik nie zgadza się z ustaleniami bądź interpretacją urzędników i korzysta z możliwości odwołania. Jednak prawo do kwestionowania decyzji podatkowej najpierw w postępowaniu odwoławczym, a następnie przed sądem administracyjnym nie wpływa na jej wykonanie. Oznacza to, że co do zasady podatnik najpierw musi zapłacić podatek i odsetki, a potem czekać na rozstrzygnięcie. Spór może trwać latami. Ordynacja podatkowa przewiduje sytuacje, w których wykonanie decyzji podlega wstrzymaniu.
Ważny interes strony
Przepisy przewidują dwa tryby wstrzymania wykonania decyzji podatkowej. W obydwu przypadkach konieczne jest spełnienie określonych przesłanek.
Organ podatkowy wstrzymuje wykonanie decyzji w całości lub w części, w przypadku uzasadnionym ważnym interesem strony lub interesem publicznym. Organ może to zrobić z urzędu lub na wniosek podatnika. Jednak trzeba pamiętać, że ważny interes strony oraz interes publiczny, choć to pojęcia niezdefiniowane, nie obejmują każdej sytuacji. Ponieważ są to pojęcia nieostre, ocena tego, czy okoliczności sprawy uzasadniają wstrzymanie wykonania decyzji należy do organu podatkowego. Podatnik we wniosku powinien wskazać wszystkie okoliczności przemawiające za jej wstrzymaniem ze względu na jego ważny interes. Należy jednak uznać, że granice swobody uznania organu podatkowego wyznacza między innymi zasada pogłębiania zaufania do organu. Stanowi ona, że postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych. Przestrzeganie tej podstawowej zasady postępowania podatkowego należy do obowiązków organów podatkowych i ma na celu zabezpieczenie interesu podatnika.
Przepisy nie określają, kiedy podatnik może złożyć wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji. Stanowią natomiast, że wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji może być złożony również przed wniesieniem odwołania. Oznacza to, że podatnik może się zdecydować na złożenie wniosku zarówno przed wniesieniem odwołania, jak i po jego złożeniu.
W sprawie wstrzymania wykonania decyzji do czasu przekazania odwołania wraz z aktami sprawy właściwemu organowi odwoławczemu postanawia organ, który wydał decyzję. Jeżeli więc podatnik złoży wniosek przed przekazaniem odwołania organowi drugiej instancji, o wstrzymaniu wykonania decyzji zdecyduje organ, który wydał kwestionowaną przez podatnika decyzję. Po otrzymaniu odwołania wraz z aktami sprawy postanowi organ odwoławczy. Organ może odmówić podatnikowi. Jednak na postanowienie w sprawie wstrzymania wykonania decyzji służy zażalenie.
Wstrzymanie zabezpieczeniem
Wstrzymanie wykonania decyzji możliwe jest także po złożeniu zabezpieczenia. Również w tym przypadku organ podatkowy wstrzymuje wykonanie decyzji z urzędu lub na wniosek strony. W tym przypadku wstrzymanie możliwe jest w całości lub w części do dnia wydania ostatecznej decyzji lub w razie wniesienia skargi do sądu administracyjnego, do momentu uprawomocnienia się orzeczenia sądu administracyjnego. Przypomnijmy, że wyrok sądu administracyjnego jest prawomocny po wydaniu orzeczenia przez sąd drugiej instancji, czyli Naczelny Sąd Administracyjny. A jeżeli wyrok sądu pierwszej instancji nie zostanie zaskarżony skargą kasacyjną, wyrok wojewódzkiego sądu administracyjnego uprawomocni się po upływie terminu do złożenia skargi kasacyjnej.
W przypadku przyjęcia na wniosek strony zabezpieczenia wykonania zobowiązania wynikającego z decyzji wraz z odsetkami za zwłokę wstrzymanie wykonania decyzji następuje do wysokości zabezpieczenia. Przepisy jasno określają rodzaj zabezpieczenia, jaki może zaproponować podatnik.
W przypadku zabezpieczenia wykonania zobowiązania wynikającego z decyzji wraz z odsetkami za zwłokę przez ustanowienie hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego korzystających z pierwszeństwa zaspokojenia wstrzymanie wykonania decyzji następuje do wysokości odpowiadającej wartości przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego.
Jeżeli podatnik ma zamiar zaproponować wstrzymanie wykonania decyzji za zabezpieczeniem (poza hipoteką i zastawem), może dowolnie wybrać formę lub formy zabezpieczenia. W sprawie przyjęcia zabezpieczenie, wydaje się postanowienie na które przysługuje zażalenie.
Wstrzymanie wykonania decyzji nie pozbawia podatnika prawa do wykonania takiej decyzji. Pamiętajmy jednak, że wstrzymanie wykonania decyzji nie ma wpływu na naliczanie odsetek za zwłokę. W związku z tym, jeżeli podatnik przegra spór z organami podatkowymi przed sądem administracyjnym, będzie musiał zapłacić zaległą niewyegzekwowaną kwotę podatku wraz z odsetkami za cały okres. Przyjęcie zabezpieczenia nie będzie miało wpływu na ich naliczanie.
Pozostałe przypadki
Ustawodawca przewidział jeszcze dwie sytuacje, w których decyzja podlega wstrzymaniu. Przede wszystkim organ nie może wyegzekwować kwot wynikających z decyzji, jeżeli przekroczony został termin do rozpatrzenia odwołania. Jeżeli odwołanie nie zostało rozpatrzone w terminie ustawowym, a decyzja do tego czasu nie została wykonana, jej wykonanie ulega wstrzymaniu w granicach określonych w odwołaniu do dnia doręczenia decyzji organu odwoławczego. W tym przypadku nie ma uznaniowości, bo decyzja podlega wstrzymaniu z mocy samego prawa. Załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym powinno nastąpić nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy. Wyjątkowo dla sprawy, w której przeprowadzono rozprawę, lub strona złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, odwołanie może być rozpatrzone nie później niż w ciągu trzech miesięcy.
Ponadto wstrzymaniu podlega wykonanie decyzji ustalającej lub określającej wysokość zobowiązania podatkowego, wysokość zwrotu podatku lub wysokość odsetek za zwłokę albo orzekającej o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, osoby trzeciej albo spadkobiercy. Dotyczy to zakresu, w jakim w złożonym wniosku podatnik uprawdopodobni, że wobec niego zostanie zastosowane zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku związane z ochroną, jaką daje interpretacja podatkowa. Wstrzymanie obowiązuje do czasu wydania ostatecznej decyzji.
Ważne!
Podatnik ma 14 dni na złożenie odwołania od decyzji organu pierwszej instancji. Co do zasady termin ten liczony jest od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie składa się za pośrednictwem organu, którego decyzja jest kwestionowana
Ważne!
Minister finansów określa w drodze rozporządzenia wykaz gwarantów i poręczycieli. Listy te można znaleźć na stronie www.mf.gov.pl
JAKĄ OCHRONĘ DAJE INTERPRETACJA
  • Obecnie zastosowanie się do interpretacji, która następnie została zmieniona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej, powoduje zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku w zakresie wynikającym ze zdarzenia będącego przedmiotem interpretacji. Dzieje się tak, gdy zobowiązanie nie zostało prawidłowo wykonane w wyniku zastosowania się do interpretacji, która uległa zmianie, lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej. A także, jeśli skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce po opublikowaniu interpretacji ogólnej albo po doręczeniu interpretacji indywidualnej.
  • Na wniosek podatnika, który zastosował się do interpretacji, w decyzji określającej lub ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego organ podatkowy określa również wysokość podatku objętego zwolnieniem albo - w przypadku uiszczenia podatku w zakresie objętym tym zwolnieniem - określa wysokość nadpłaty.
FORMY ZABEZPIECZENIA, JAKIE MOŻE ZAPROPONOWAĆ PODATNIK
Podatnik ma prawo zaproponować zabezpieczenie w formie:
  • gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej;
  • poręczenia banku;
  • weksla z poręczeniem wekslowym banku;
  • czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku;
  • zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski - według ich wartości nominalnej;
  • depozytu w gotówce.
Gwarantem może być:
  • bank krajowy, oddział banku zagranicznego, oddział instytucji kredytowej w rozumieniu przepisów prawa bankowego;
  • krajowy zakład ubezpieczeń, główny oddział lub oddział zakładu ubezpieczeń w rozumieniu przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej.
Poręczycielem może być bank krajowy, oddział banku zagranicznego, oddział instytucji kredytowej w rozumieniu przepisów prawa bankowego.
CO PODLEGA HIPOTECE PRZYMUSOWEJ
Przedmiotem hipoteki przymusowej może być:
  • część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział podatnika;
  • nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka;
  • nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywilnej lub część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział wspólników spółki cywilnej - z tytułu zaległości podatkowych spółki;
  • użytkowanie wieczyste;
  • spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego;
  • spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego;
  • prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej;
  • wierzytelność zabezpieczona hipoteką.
Co do zasady hipoteka przymusowa jest skuteczna wobec każdorazowego właściciela przedmiotu hipoteki i przysługuje jej pierwszeństwo zaspokojenia przed hipotekami ustanowionymi dla zabezpieczenia innych należności.
ALEKSANDRA TARKA
aleksandra.tarka@infor.pl
Podstawa prawna
■ Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 602).