Decyzje urzędników nie zawsze zawierają rozstrzygnięcia korzystne dla podatników. Podatnik może jednak starać się o zmianę niekorzystnej dla siebie decyzji wydanej np. przez organ podatkowy.

Podatnicy nie zawsze zgadzają się z rozstrzygnięciami, jakie w ich sprawach wydają urzędnicy. W takich przypadkach mają prawo do tego, by podjąć działania prowadzące do zmiany wydanej decyzji czy postanowienia. Muszą tylko wiedzieć, jakie możliwości zapewniają im przepisy.
Prawo do odwołania
Przede wszystkim podatnik powinien pamiętać, że postępowanie przed organami podatkowymi jest dwuinstancyjne. W konsekwencji podatnik ma prawo do tego, by w sprawie rozstrzygniętej decyzją organu podatkowego pierwszej instancji wnieść odwołanie. Spowoduje to, że organ odwoławczy będzie musiał ponownie rozpoznać i rozstrzygnąć sprawę. Przy czym właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ podatkowy wyższego stopnia. Odwołania rozpatrują więc:
  •  od decyzji naczelnika urzędu skarbowego - dyrektor izby skarbowej,
  •  od decyzji naczelnika urzędu celnego - dyrektor izby celnej,
  •  od decyzji wójta, burmistrza (prezydenta) - samorządowe kolegium odwoławcze.
Przedmiotem odwołania mogą być zarówno decyzje wydane w postępowaniu zwykłym, jak i w trybach nadzwyczajnych. Podmiotem uprawnionym do wniesienia odwołania jest strona postępowania, a także adresat decyzji organu podatkowego. Uprawnienia do odwołania przysługują też podmiotom na prawach strony, a więc prokuratorowi i rzecznikowi praw obywatelskich, jeśli brali udział w postępowaniu przed organem I instancji.
Wymogi formalne
Odwołanie może być wniesione na piśmie, za pomocą faksu czy pocztą elektroniczną, ale również ustnie do protokołu. Trzeba jednak pamiętać, aby składane pisemnie odwołanie zawierało określone elementy. Powinno określać treść żądania, wskazanie osoby, od której pochodzi, oraz jej adresu, a jeśli składane jest pisemnie, również podpis tej osoby. Jednak przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, by odwołanie zawierało zarzuty przeciw decyzji, określało istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania, a także wskazywało dowody uzasadniające żądanie. Warto pamiętać o tym, by zarzuty przeciw decyzji dotyczyły okoliczności, których uwzględnienie w trakcie postępowania miałoby wpływ na treść wydanej decyzji podatkowej. Innymi słowy, powinno się wskazać, na czym polegało wadliwe zastosowanie prawa przez organ podatkowy przy wydawaniu decyzji w I instancji. Można też zarzucać, że urząd skarbowy wydał decyzję w oparciu o nieprawidłowo ustalony stan faktyczny. Podatnik może też podnosić, że stan faktyczny został błędnie podciągnięty pod zastosowaną normę prawną. Zarzut może też dotyczyć nieprawidłowego ustalenia skutków prawnych udowodnionego stanu faktycznego. A zatem - należy pamiętać o tym, że odwołanie nie powinno zawierać ogólnie sformułowanych twierdzeń podatnika, z których wynikałoby tylko tyle, że podatnik nie zgadza się z wymiarem podatku dokonanym w I instancji. Podstawę zarzutów może także stanowić naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe stosowanie, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Trzeba też pamiętać, by odwołanie zawierało określenie istoty i zakresu żądania będącego przedmiotem odwołania, a także wskazywać dowody uzasadniające żadanie. Dlatego podatnik powinien określić zarówno, w jaki sposób oraz w jakim zakresie wydana decyzja powinna zostać zmieniona. Można więc żądać uchylenia danej decyzji albo jej zmiany. Powinniśmy też wskazać, czy odwołanie dotyczy całości czy tylko części rozstrzygnięcia.
PRZYKŁAD: OKREŚLENIE ZAKRESU ŻĄDANIA
Podatnik otrzymał decyzję określającą wysokość zaległości podatkowej z jednoczesnym rozłożeniem jej spłaty w trzech równych ratach. Podatnik nie kwestionował faktu powstania zaległości podatkowej, jednak nie zgadzał się z jej wysokością ustaloną w wydanej decyzji. Podatnik postanowił się odwołać. Określając w odwołaniu zakres swojego żądania podatnik wskazał, że dotyczy ono wysokości ustalonej przez organ podatkowy, natomiast nie kwestionował udzielonej mu możliwości rozłożenia zapłaty tej należności w ratach.
Jeśli wnosząc odwołanie domagamy się zmiany wydanej decyzji, powinniśmy też wskazać, na czym taka zmiana miałaby polegać. Wystarczające będzie np., jeśli podatnik żądając skorygowania kwoty wymierzonego podatku wskaże jednocześnie, do jakiej kwoty lub o jaką kwotę korekta ta powinna zostać dokonana. Podatnik musi też wskazać dowody, które uzasadniają jego żądanie. Nie oznacza to jednak, że konieczne jest przytaczanie nowych dowodów. Oczywiście strona może to zrobić, zwłaszcza jeśli nowe dowody wyraźnie zwiększą szanse pozytywnego rozstrzygnięcia, jednak równie dobrze może wykorzystać dowody zgromadzone w postępowaniu w pierwszej instancji.
Do organu wyższego szczebla
Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego - organu wyższego stopnia. Należy to jednak zrobić za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżoną decyzję. Adresatem odwołania powinien więc być organ odwoławczy (np. dyrektor Izby Skarbowej), ale pośrednikiem w jego przekazaniu powinien być organ I instancji. Taki sposób wnoszenia odwołania pozwala na tzw. samokontrolę organu podatkowego pierwszej instancji. Może się bowiem okazać, że organ podatkowy, który wydał decyzję uzna, że odwołanie wniesione przez stronę zasługuje na uwzględnienie w całości. W takim przypadku wyda nową decyzję, którą uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję. Oczywiście stronie przysługuje odwołanie również od tej nowej decyzji. Jeśli zaś organ nie wyda nowej decyzji w ramach samokontroli, powinien przekazać je wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu. Powinien to zrobić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu 14 dni od otrzymania odwołania.
Ważne!
Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu podatkowego, który wydał zaskarżaną decyzję. W związku z tym właściwe pismo można złożyć w kancelarii właściwego urzędu skarbowego albo przesłać na adres tego urzędu listem poleconym
Aby podatnik mógł liczyć na zmianę decyzji, powinien pamiętać o właściwym terminie wniesienia odwołania. Ma na to 14 dni. Termin liczy się od dnia doręczenia decyzji adresatowi.
PRZYKŁAD: OBLICZENIE TERMINU
Podatnik otrzymał decyzję organu podatkowego 10 lipca 2007 r. Miał 14 dni na odwołanie od tej decyzji. Termin ten co do zasady upływał podatnikowi 24 lipca, jednak podatnik w tym czasie przebywał na urlopie za granicą. O wydanej decyzji dowiedział się dopiero po powrocie, który nastąpił 1 sierpnia. Ponieważ postanowił się odwołać od decyzji wydanej przez naczelnika urzędu skarbowego, przygotował dwa pisma: wniosek o przywrócenie terminu do odwołania, gdzie jako przyczynę uchybienia terminu podał swoją nieobecność na terytorium Polski oraz odwołanie właściwe. Miał 7 dni na ich złożenie, a więc termin upływał mu 8 sierpnia.
Przy czym warto wiedzieć, że jeśli początkiem terminu jest pewne zdarzenie, wówczas przy jego obliczaniu nie uwzględnia się dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło. Ponieważ doręczenie decyzji jest zdarzeniem, dzień, w którym ono nastąpiło, nie będzie wliczany do 14-dniowego terminu, pierwszym jego dniem będzie dzień następny po doręczeniu decyzji. Upływ ostatniego dnia z wyznaczonej liczby uważa się za koniec terminu. Trzeba też mieć na względzie sytuację, kiedy ostatni dzień terminu przypadnie na sobotę, niedzielę lub dzień ustawowo wolny od pracy. W takim przypadku termin na wniesienie odwołania ulegnie wydłużeniu, ponieważ w takim przypadku jako ostatni dzień terminu będzie traktowany następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy, czyli w praktyce pierwszy tzw. dzień roboczy. Jeśli jednak z różnych przyczyn podatnik nie dopilnował terminu wniesienia odwołania, nie oznacza to, że utracił całkowicie możliwość dochodzenia zmiany decyzji. Przepisy przewidują, że w takiej sytuacji podatnikowi przysługuje prawo do wystąpienia z wnioskiem o jego przywrócenie. Termin zostanie przywrócony, jeśli podatnik uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Jednak taki wniosek również należy wnieść w odpowiednim czasie i że należy dochować pewnego terminu. Wnosek o przywrócenie terminu powinien zostać wniesiony w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi. Jednocześnie z wniesieniem podania należy wnieść odwołanie od decyzji, czyli dopełnić czynności, dla której był określony termin. Wraz z odwołaniem można też wystąpić do organu odwoławczego wnioskiem o wstrzymanie wykonalności. Samo wniesienie odwołania od decyzji organu podatkowego nie wstrzymuje jej wykonania, dlatego podatnik powinien pamiętać, że otrzymując decyzję organu I instancji będzie miał obowiązek zapłaty określonej kwoty. Zapłata powinna nastąpić niezależnie od faktu zaskarżenia decyzji i dalszego prowadzenia postępowania przed organem odwoławczym i ewentualnie później przed sądami administracyjnymi.
PRZYKŁAD: REGULOWANIE PODATKU
Podatnik odwołał się od decyzji naczelnika urzędu skarbowego określającej mu wysokość zobowiązania podatkowego. Uznał, że kwota zobowiązania jest zbyt wysoka i nie odpowiada okolicznościom faktycznym, z którego wynikła. Jednocześnie wniósł wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji do czasu jej powtórnego rozstrzygnięcia. Niestety, organ podatkowy nie uwzględnił wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji, w wyniku czego podatnik musiał uregulować w całości podatek określony w decyzji, mimo że zaskarżona decyzja nie była jeszcze ostateczna.
Brak takiej zapłaty może oznaczać przymusowe ściągnięcie kwoty podatku wraz z odsetkami za zwłokę oraz kosztami egzekucji. Wstrzymanie decyzji jest obowiązkowe do czasu uprawomocnienia się orzeczenia sądu, gdy na wniosek strony zostanie przyjęte zabezpieczenie określone w przepisach Ordynacji podatkowej. Gdy decyzja organu I instancji zostanie uchylona przez organ II instancji lub sąd, zapłacona przez podatnika kwota podatku będzie podlegać zwrotowi wraz z oprocentowaniem liczonym od dnia zapłaty.
SKARGA DO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO
Podatnik, który nie zgadza się z decyzją wydaną przez organ odwoławczy, może wnieść skargę do sądu administracyjnego. Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, przewidziany w ustawie.
Skargę wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie.
Uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, rzecznik praw obywatelskich oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym.
Warto pamiętać, że skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi. Jeśli więc podatnik chce zaskarżyć decyzję dyrektora izby skarbowej, wnosi ją do właściwego sądu, ale za pośrednictwem dyrektora izby, który wydał zaskarżaną decyzję. Dyrektor Izby Skarbowej przekazuje skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie trzydziestu dni od dnia jej wniesienia.
Dyrektor Izby Skarbowej może też uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy.
Skarga powinna odpowiadać wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać:
  •  wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności;
  •  oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy;
  •  określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.
Edyta Wereszczyńska
Podstawa prawna
■ Art. 220-234 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.)