Podatnikowi, który dokonał czynu zabronionego, grozi grzywna, a nawet więzienie. Może jednak tego uniknąć, przyznając się i ujawniając istotne informacje na jego temat.
Czy czynny żal jest konieczny, żeby nie było kary
Podatnik nie złożył deklaracji na podatek od towarów i usług. Czy aby uniknąć ewentualnych sankcji karnych skarbowych, musi wraz z deklaracją złożyć czynny żal?
Podatnicy VAT mają obowiązek składać deklaracje do celów podatku od towarów i usług. Mogą to robić co kwartał lub co miesiąc. Niedopełnienie tego obowiązku oznacza, że nie zgłosili przedmiotu opodatkowania, co jest czynem zabronionym. Przyjmuje się w takiej sytuacji, że podatnik po prostu uchyla się od opodatkowania, a w efekcie naraża podatek na uszczuplenie. Oznacza to, że danina powinna zasilić kasę państwa, a na skutek zaniechania podatnika tak się nie stało.
Takie działanie jest ścigane jako wykroczenie lub przestępstwo skarbowe na mocy art. 54 kodeksu karnego skarbowego. O tym, jak zostanie zakwalifikowane przewinienie, decyduje kwota podatku narażonego na uszczuplenie. W tym roku kwotą graniczną między wykroczeniem a przestępstwem skarbowym jest 8 tys. zł. Zgodnie z art. 54 k.k.s. podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. W przypadku gdy uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu (8 tys. zł) podatnik podlega łagodniejszym sankcjom jak za wykroczenie skarbowe.
Podatnik może w ogóle nie zostać ukarany, jeśli zawczasu złoży tzw. czynny żal. Zgodnie z art. 16 par. 1 k.k.s., nie podlega karze za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Jeśli z deklaracji wynika obowiązek zapłaty podatku, to sprawca musi wraz ze złożeniem deklaracji uiścić należność.
Podstawa prawna
Art. 16 par. 1, art. 54 ustawy z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 186).
Czy zawiadomienie musi mieć formę pisemną
Mieszkam blisko urzędu skarbowego. Niestety, muszę złożyć deklarację, wpłacić podatek i dodatkowo wyrazić czynny żal. To ostatnie wolałbym zrobić ustnie. Czy jest wymóg, że czynny żal musi być złożony na piśmie?
Warunki dotyczące czynnego żalu zostały określone w art. 16 kodeksu karnego skarbowego. Z par. 4 tego przepisu wynika wprost, że zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego, a więc czynny żal, należy złożyć na piśmie albo przekazać je ustnie do protokołu. W tym ostatnim przypadku zawiadomienie musi więc zostać odnotowane w protokole. Nie można więc po prostu iść do urzędu i powiedzieć o swoim czynie, np. urzędnikowi w biurze podawczym.
Lepiej jest złożyć czynny żal na piśmie. Można je dostarczyć osobiście do urzędu skarbowego albo wysłać listem poleconym. Jeśli podatnik, mimo że mieszka blisko, zdecyduje się na przesłanie czynnego żalu pocztą, powinien na dowodzie nadania listu zaznaczyć, że przesyłka zawiera zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego.
Podatnik w czynnym żalu powinien wyjaśnić wszystkie istotne okoliczności czynu. Nie trzeba jednak się tłumaczyć, dlaczego go popełniliśmy. Nie ma to znaczenia dla organu podatkowego. Ważne, że przyznajemy się i naprawiamy szkody, czyli dopełniamy obowiązków, których wcześniej zaniechaliśmy. Nie trzeba również podawać przepisu k.k.s., który przewiduje karę za nasz czyn.
Podstawa prawna
Art. 16 par. 4 ustawy z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186).
Czy po braku zapłaty należy złożyć wyjaśnienia
Podatnik nie wpłacił podatku w terminie, bo najzwyczajniej o tym zapomniał. Czy może go uiścić teraz? Czy w takim przypadku również trzeba złożyć czynny żal?
Brak zapłaty podatku może zostać potraktowany jako unikanie opodatkowania, a jest to niewątpliwie czyn zabroniony ścigany z kodeksu karnego skarbowego. Podatnik może uniknąć ukarania, jeśli złoży czynny żal. Art. 16 par. 1 k.k.s. określa, że nie podlega karze za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu. Podatnik musi więc zapłacić podatek, złożyć czynny żal oraz wyjaśnić w nim okoliczności popełnienia czynu. Organ podatkowy nie będzie miał podstaw do ukarania.
Podstawa prawna
Art. 16 par. 1 ustawy z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186).
Czy wystarczy sama korekta deklaracji podatkowej
Podatnik złożył deklarację na podatek dochodowy, ale wykazał w niej nieprawdziwe dane. Czy żeby je poprawić, wystarczy złożyć korektę deklaracji?
Instytucja czynnego żalu polega na przyznaniu się do winy, zanim organ podatkowy dowie się o tym, że podatnik popełnił czyn zabroniony, a więc przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Przepisy przewidują jednak szczególną regulację dotyczącą korekty deklaracji. Jak wynika z art. 16a kodeksu karnego skarbowego, nie podlega karze za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe ten, kto złożył prawnie skuteczną korektę deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem jej przyczyny i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie.
W przypadku gdy podatnik wykazał błędne dane w deklaracji podatkowej i składa korektę, nie musi dołączać do niej czynnego żalu. Zgodnie z art. 81 par. 1 Ordynacji podatkowej podatnicy, płatnicy i inkasenci mogą skorygować uprzednio złożoną deklarację. Jak wynika z par. 2 tego artykułu, następuje to poprzez złożenie korygującej deklaracji wraz z dołączonym pisemnym uzasadnieniem jej przyczyn. Podatnik musi więc wskazać powody swego przewinienia. Organ podatkowy nie może wtedy sięgnąć po kary karne skarbowe wobec osoby, która złożyła korektę.
Podstawa prawna
Art. 16a ustawy z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186).
Art. 81 par. 1 i 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.).
Czy w trakcie kontroli można wyrazić żal
Podatnik miał obowiązek rozliczać się z podatku dochodowego, ale z nieznanych przyczyn tego nie robił. Przeprowadzona u niego kontrola wykazała brak rozliczenia. Czy w obecnej sytuacji może jeszcze złożyć czynny żal?
Czynny żal jest skuteczny jedynie wtedy, gdy podatnik zawiadomi o popełnieniu czynu zabronionego, zanim organ podatkowy się o tym dowie. Jeśli trwa kontrola, która wykryła nieprawidłowości, to nie można już złożyć czynnego żalu. O takiej sytuacji mówi wprost art. 16 par. 5 kodeksu karnego skarbowego. Zgodnie z nim zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:
● w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
● po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.
Podatnik będzie mógł jednak dobrowolnie poddać się odpowiedzialności (DPO). Może o to wystąpić w postępowaniu przed urzędem skarbowym, inspektorem kontroli skarbowej albo urzędem celnym, i to zanim organ skieruje wniosek o ukaranie do sądu. Sąd może zgodzić się na DPO albo nie. Na pozytywne rozpatrzenie wniosku jest szansa, gdy spełnione są przesłanki z art. 17 par. 1 k.k.s. Zgodnie z tym przepisem sąd może udzielić zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, jeśli wina sprawcy i okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości oraz:
1) uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną, jeżeli w związku z przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie tej należności;
2) sprawca uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony;
3) sprawca wyraził zgodę na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie, w jakim ten przepadek jest obowiązkowy, a w razie niemożności złożenia tych przedmiotów – uiścił ich równowartość pieniężną;
4) uiszczono co najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania.
Jeśli sąd zgodzi się na DPO, podatnik nie będzie traktowany jako osoba ukarana. Wyrok nie zostanie bowiem wpisany do Krajowego Rejestru Karnego.
Podstawa prawna
Art. 16 par. 5, art. 17 ustawy z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186).
Czy niska szkodliwość pozwoli uniknąć kary
Osoba ewidencjonująca sprzedaż za pomocą kasy fiskalnej nie wystawiła paragonu. Czy w takiej sytuacji organ podatkowy ma podstawy, żeby odstąpić od ukarania ze względu na niską szkodliwość czynu?
Zgodnie z art. 62 par. 1 kodeksu karnego skarbowego, kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych. Taka sama kara grozi osobie, która nie wyda dokumentu z kasy rejestrującej. Oznacza to, że za niewydanie paragonu grozi grzywna. W praktyce zwykle jest to mandat (maksymalna wysokość to obecnie 3200 zł).
Jak wynika z art. 62 par. 5 k.k.s., w wypadku mniejszej wagi osoba, która nie wystawi paragonu, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Wypadek mniejszej wagi to zgodnie z art. 53 par. 8 kodeksu czyn zabroniony jako wykroczenie skarbowe, które w konkretnej sprawie ze względu na jej szczególne okoliczności zawiera niski stopień społecznej szkodliwości. W szczególności jest to przypadek, gdy uszczuplona lub narażona na uszczuplenie należność publicznoprawna nie przekracza ustawowego progu (8 tys. zł), a sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie wskazują na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowoprawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach albo sprawca czyni to z pobudek zasługujących na uwzględnienie.
Z powyższych przepisów wynika jasno, że niski stopień szkodliwości czynu powinien być brany pod uwagę przy wymierzaniu grzywny, jednak nie przewidują one odstąpienia od ukarania.
Podstawa prawna
Art. 53 par. 8, art. 62 par. 1–5 ustawy z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186).