Wydatki ponoszone na rzecz udziałowców spółek kapitałowych mogą być kosztem uzyskania przychodów. Muszą jednak spełniać warunek wzajemności.

Zgodnie z treścią przepisu art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.), dalej ustawa o CIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy. Uzasadnione jest więc twierdzenie, że wydatek może być powiązany z kosztami nie tylko w sposób bezpośredni, ale również pośredni, kiedy tylko służy zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodów.

Wydatki na udziałowców

Nie wszystkie wydatki poniesione przez osobę prawną będą mogły zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Odnosi się to również do wydatków poniesionych przez osobę prawną (np. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością) na rzecz swoich udziałowców lub akcjonariuszy, a także na rzecz członków swoich organów – one również nie będą mogły być uznane za koszty podatkowe w całości. Zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy o CIT wyłączone z możliwości zaliczenia w koszty uzyskania przychodów są wydatki związane z dokonywaniem jednostronnych świadczeń na rzecz udziałowców (akcjonariuszy) lub członków spółdzielni niebędących pracownikami. Trzeba pamiętać jednak o zastrzeżeniu, że wydatki ponoszone na rzecz członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i innych spółdzielni zajmujących się produkcją rolną są kosztem uzyskania przychodów w części dotyczącej działalności objętej obowiązkiem podatkowym w zakresie podatku dochodowego.

ENCYKLOPEDIA PRAWA


Świadczenie jednostronne to świadczenie, w którym tylko jedna strona jest uprawniona, podczas gdy druga musi wypełnić określone względem niej zobowiązania.

WYDATKI ZDROWOTNE


Od 1 stycznia 2007 r. kosztem uzyskania przychodu mogą być ponoszone przez spółkę wydatki na świadczenia zdrowotne dla członków zarządu.

Jednostronność świadczeń

Za wydatki związane z dokonywaniem jednostronnych świadczeń na rzecz udziałowców należy uznać wszelkie wydatki ponoszone przez osobę prawną na rzecz tych udziałowców, niebędących pracownikami. Świadczenia te prowadzą do uzyskania przez nich oczekiwanego wyniku bez żadnego świadczenia wzajemnego. Jednocześnie warto pamiętać, że nie można uznać, że miało miejsce świadczenie jednostronne, jeśli w ramach określonego stosunku prawnego strony tego stosunku dokonują świadczeń ekwiwalentnych. Dlatego należy stwierdzić, że świadczenia dwustronne zobowiązujące generalnie nie wykluczają z kosztów podatkowych wydatków poniesionych w ramach tego świadczenia. Jeżeli spółka z ograniczoną odpowiedzialnością poniosła wydatki związane z dokonywaniem świadczeń na rzecz udziałowca niebędącego jej pracownikiem, to dopiero stwierdzenie, że świadczenia te miały charakter jednostronny, upoważnia do niezaliczenia wydatków do kosztów uzyskania przychodów (zob. wyrok NSA z 28 stycznia 2003 r., sygn. akt I SA/Łd 731/01, niepublikowany). Jednostronne świadczenie spółki na rzecz jej udziałowca w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy o CIT to takie, któremu nie odpowiada wzajemne świadczenie udziałowca na rzecz spółki zrealizowane także w ramach nieważnej umowy o pracę.

PRZYKŁAD WYŁĄCZENIE Z KOSZTÓW Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zawarła umowy zlecenia z dwoma członkami zarządu. Przedmiotem tej umowy było sporządzanie analiz opłacalności inwestycji, kontroli należności i zobowiązań spółki, utrzymywanie kontaktów z klientami oraz wybór nowych kontrahentów. Kwoty z tytułu wynagrodzeń wpłaconych w ramach zawartych umów zlecenia spółka nie będzie mogła zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie z ustawą o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z dokonywaniem jednostronnych świadczeń na rzecz udziałowców (akcjonariuszy) niebędących pracownikami w rozumieniu odrębnych przepisów. Nie można więc zaliczyć w ciężar kosztów kwot wypłaconych udziałowcom z tytułu zawartych z nimi umów zlecenia.

W innym wyroku sąd uznał, że kosztami uzyskania przychodów są poniesione świadczenia na rzecz udziałowców niebędących pracownikami spółki w rozumieniu przepisów prawa pracy, o ile nie są to świadczenia jednostronne. Pojęcie świadczenia jednostronnego nie zostało bliżej wyjaśnione ani w przepisach prawa podatkowego, ani też prawa cywilnego. Nie ulega jednak wątpliwości, że chodzi tu o świadczenia dokonywane przez jedną ze stron na rzecz drugiej bez jakiejkolwiek ekwiwalentności świadczenia tej drugiej strony (zob. wyrok WSA z 17 lutego 2004 r., sygn. akt I SA/Łd 45/2003, niepublikowany).

Koszty podróży

Warto pamiętać, że nie mogą być zaliczone w koszty uzyskania przychodów żadne inne świadczenia na rzecz osób wchodzących w skład rad nadzorczych, komisji rewizyjnych lub organów stanowiących osób prawnych z wyjątkiem wynagrodzeń wypłacanych z tytułu pełnionych funkcji. W konsekwencji spółki nie mogą zaliczać do kosztów uzyskania przychodów wydatków ponoszonych np. w związku ze zwrotem kosztów podróży czy kosztów diet członków rady nadzorczej. Inaczej wygląda to jednak w przypadku członków zarządu. Otóż wydatki wypłacane członkom zarządu z tytułu pełnienia funkcji mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodu. Nie oznacza to jednak, że wszystkie tego rodzaju wydatki będą mogły zostać uznane za koszt. Kosztem będzie wynagrodzenie, nagrody czy składki ZUS, jeśli pomiędzy spółką a członkiem zarządu istnieje np. stosunek pracy. Tylko w takim przypadku można mówić o świadczeniu dwustronnym. 3 krokiJak ustalić, czy świadczenie można uznać za koszt1Określ, jaki rodzaj umowy łączy spółkę i jej udziałowca Będzie to pomocne przy ustaleniu, czy jest to świadczenie dwustronne i czy w związku z tym nie będzie miało zastosowania wyłączenie z kosztów. Stosunek pracy z pewnością jest stosunkiem prawnym, w którym zobowiązane są dwie strony umowy – pracodawca do zatrudnienia za wynagrodzeniem oraz pracownik – do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. 2Sprecyzuj świadczenie Strony – spółka i jej udziałowiec – powinny ustalić zakres świadczenia np. poprzez zawarcie odpowiedniej umowy, w której określą obowiązki względem siebie. Pomoże to w dokonaniu analizy, czy świadczenie ma charakter wzajemny, a zatem już na początku pozwoli ustalić, czy będzie zaliczane do kosztów czy też nie. Świadczeniem ekwiwalentnym będzie np. umowa najmu lokalu pomiędzy spółką a jej wspólnikiem. 3Pamiętaj o zmianie przepisów Warto sprawdzić, czy w zakresie kosztów nie uległy zmianie przepisy. Do końca zeszłego roku świadczenia zdrowotne na rzecz pracowników były wyłączone z możliwości zaliczenia w koszty (teraz podlegają zaliczeniu), natomiast można było odliczać wydatki na cele reprezentacyjne (obecnie są wyłączone z kosztów).