Podatnicy podatku dochodowego, którzy uzyskują przychody w ciągu roku podatkowego, są zobowiązani do rozliczenia ich z urzędem skarbowym. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o PIT, czyli wyraźnie zwolnionych przez przepisy tej ustawy. Opodatkowaniu nie podlegają też dochody, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. W konsekwencji nie składa się zeznania rocznego i nie rozlicza się tych dochodów.

Pozostałe dochody ze źródeł przychodów są opodatkowane. Jednak ich opodatkowanie nie oznacza automatycznego obowiązku złożenia zeznania.

CO STANOWI ŹRÓDŁO PRZYCHODÓW

Źródłami przychodów są:

• stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta,
• działalność wykonywana osobiście,
• pozarolnicza działalność gospodarcza,
• działy specjalne produkcji rolnej,
• nieruchomości lub ich części,
• najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą,
• kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych
• odpłatne zbycie: nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, prawa wieczystego użytkowania gruntów, przed upływem pięciu lat oraz innych rzeczy przed upływem pół roku, licząc od zakupu,
• inne źródła.

Złożenie zeznania

Podatnicy muszą składać urzędom skarbowym zeznanie (PIT-36 lub PIT-37), według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.

W terminie tym podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym odrębne zeznania o wysokości osiągniętego w roku podatkowym dochodu (poniesionej straty) z:

• kapitałów opodatkowanych 19-proc. podatkiem od dochodów z papierów wartościowych (PIT-38),
• pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej, opodatkowanych 19-proc. podatkiem liniowym (PIT-36L).

Obowiązek złożenia zeznania nie dotyczy natomiast podatników, za których zeznanie rozlicza płatnik. Wówczas to na pracodawcy ciąży obowiązek złożenia zeznania rocznego za pracownika.

Rozliczenie przez płatnika

Jeżeli podatnik, od którego zaliczki miesięczne pobierają płatnicy (np. zakłady pracy), złoży płatnikowi przed 10 stycznia roku następującego po roku podatkowym oświadczenie sporządzone według ustalonego wzoru, które traktuje się na równi z zeznaniem, że:

• poza dochodami uzyskanymi od płatnika nie uzyskał innych dochodów, z wyjątkiem dochodów opodatkowanych ryczałtowo i dochodów z tytułu sprzedaży nieruchomości,
• nie korzysta z odliczeń,
• nie korzysta z możliwości opodatkowania dochodów wspólnie z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dzieci,
• nie ma obowiązku doliczenia kwot uprzednio odliczonych,

- płatnik jest obowiązany sporządzić roczne obliczenie podatku PIT-40 od dochodu uzyskanego przez podatnika w roku podatkowym.

Opodatkowanie ryczałtowe

Zeznaniami nie obejmuje się dochodów opodatkowanych w sposób ryczałtowy na podstawie ustawy o PIT. W takim przypadku zryczałtowany podatek odprowadza za podatnika podmiot wypłacający dochody.

Nie uwzględnia się więc i nie składa zeznania w przypadku uzyskiwania przychodów z tytułu:

• wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową (podatek wynosi 10 proc. wygranej lub nagrody),
• świadczeń otrzymanych przez emerytów lub rencistów w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem pracy (podatek wynosi 10 proc. należności),
• świadczeń pieniężnych otrzymywanych po zwolnieniu ze służby przez funkcjonariuszy służb mundurowych oraz żołnierzy w związku ze zwolnieniem tych osób ze służby stałej na podstawie odrębnych ustaw, przez okres roku co miesiąc lub za okres roku jednorazowo albo co miesiąc przez okres trzech miesięcy (podatek wynosi 20 proc. należności),
• gromadzenia oszczędności na więcej niż jednym indywidualnym koncie emerytalnym, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych (podatek wynosi 75 proc. uzyskanego dochodu na każdym indywidualnym koncie emerytalnym).

WYPŁATY DLA EMERYTA

Zakład pracy wypłacił ekwiwalenty pieniężne w zamian za świadczenia rzeczowe w formie paczek żywnościowych na rzecz byłych pracowników, którzy obecnie są emerytami. Przyznane świadczenie w roku podatkowym wyniosło 3000 zł na każdego emeryta. Oznacza to, że świadczenia takie będą opodatkowane 10-proc. podatkiem zryczałtowanym, który powinien pobrać zakład pracy jako płatnik. Nie będzie więc emeryt musiał takich dochodów wykazywać w zeznaniu rocznym. Trzeba tylko pamiętać, że wolne od podatku dochodowego są świadczenia rzeczowe lub ekwiwalenty pieniężne w zamian tych świadczeń otrzymywane przez emerytów i rencistów w związku z łączącym ich poprzednio z zakładami pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy oraz od związków zawodowych - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł. W przypadku gdy świadczenie rzeczowe lub ekwiwalent pieniężny w zamian tych świadczeń przekazane przez zakład pracy swoim emerytom i rencistom przekroczy tę kwotę, to nadwyżka podlega opodatkowaniu zryczałtowanym 10-proc. podatkiem.

W zeznaniu rocznym nie uwzględnia się też dochodów z wynagrodzeń za udzielanie pomocy Policji, organom kontroli skarbowej, funkcjonariuszom celnym, Straży Granicznej, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Żandarmerii Wojskowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu i Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu, wypłacanych z funduszu operacyjnego, od których podmiot wypłacający pobiera podatek w kwocie 20 proc. wynagrodzenia. W przypadku zwalnianych ze służby żołnierzy zawodowych nie składają oni zeznania od jednorazowych odszkodowań za skrócenie okresu wypowiedzenia, gdyż od takiego dochodu pobierany jest zryczałtowany podatek przez płatnika w wysokości 20 proc. przychodu.

Kapitały pieniężne

Jednym z opodatkowanych źródeł przychodów są kapitały pieniężne. W tym jednak przypadku są one opodatkowane 19-proc. podatkiem zryczałtowanym, np. odsetki od papierów wartościowych (nie trzeba składać zeznania) lub 19-proc. podatkiem liniowym, np. papiery wartościowe (wymaga złożenia zeznania podatkowego PIT-38).

WYPŁATA DYWIDENDY

Podatnik zakupił akcje spółki na Giełdzie Papierów Wartościowych. Nie sprzedawał ich, ale trzymał przez rok od dnia zakupu. Spółka, której posiadaczem akcji był podatnik, zdecydowała o przyznaniu dywidendy swoim akcjonariuszom. Dywidenda została wpłacona na konto maklerskie podatnika, ale w wysokości mniejszej niż to określono w uchwale spółki. Związane to było z uiszczeniem 19-proc. podatku, który jako płatnik obliczyła i pobrała spółka. Od uzyskanych dochodów (przychodów) z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych pobiera się 19-proc. zryczałtowany podatek dochodowy. Oznacza to, że podatnik nie będzie musiał wykazywać dochodu z tytułu dywidendy w zeznaniu rocznym ani składać takiego zeznania z wykazanymi dochodami z dywidendy. Tylko w przypadku sprzedaży tych akcji istniałby obowiązek złożenia PIT-38. Od dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych i z realizacji praw z nich wynikających podatek dochodowy wynosi 19 proc. uzyskanego dochodu i jest rozliczany przez podatnika.

Do dochodów, od których 19-proc. podatek zryczałtowany pobiera płatnik, a których nie wykazuje się w zeznaniu, zaliczamy:

• odsetki od pożyczek, z wyjątkiem gdy udzielanie pożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej,
• odsetki i dyskonta od papierów wartościowych,
• odsetki lub inne przychody od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika lub w innych formach oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, prowadzonych przez podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem środków pieniężnych związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą,
• dywidendy i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych,
• dochody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych,
• kwoty wypłacane po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub spadkobiercy, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
• dochody członka pracowniczego funduszu emerytalnego z tytułu przeniesienia akcji złożonych na rachunku ilościowym do aktywów tego funduszu,
• dochody z tytułu zbycia prawa poboru akcji nowej emisji przez pracowniczy fundusz emerytalny w imieniu członka funduszu,
• kwoty jednorazowo wypłacane przez otwarty fundusz emerytalny członkowi funduszu, któremu rachunek funduszu otwarto w związku ze śmiercią jego współmałżonka,
• dochody oszczędzającego na indywidualnym koncie emerytalnym z tytułu zwrotu, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, środków zgromadzonych na tym koncie,
• dochody uczestnika pracowniczego programu emerytalnego z tytułu zwrotu środków zgromadzonych w ramach programu, w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych.

Jednak w niektórych przypadkach kwoty zryczałtowanego podatku obliczonego od przychodów (dochodów) uzyskanych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz kwoty podatku zapłaconego za granicą podatnicy są obowiązani wykazać w rocznym zeznaniu podatkowym.

PODATEK NIEPOBRANY PRZEZ PŁATNIKA

Dochodów opodatkowanych zryczałtowanym podatkiem nie wykazuje się w zeznaniu rocznym i nie składa się zeznania z takimi dochodami. Jednak zeznanie roczne należy złożyć i wykazać należny zryczałtowany podatek dochodowy, jeżeli podatek ten nie został pobrany przez płatnika.

ŹRÓDŁA NIEUJAWNIONE

Od dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach podatek ryczałtowy wynosi 75 proc. dochodu na podstawie decyzji organu podatkowego. Dochodów tych nie wykazuje się w zeznaniu rocznym.

BOGDAN ŚWIĄDER

bogdan.swiader@infor.pl

Podstawa prawna

■ Art. 9, art. 30-30a, art. 45 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).