Osoba fizyczna nieprowadząca działalności może złożyć do sądu gospodarczego wniosek o ogłoszenie upadłości (tzw. upadłość konsumencka). To, czy podatnik rzeczywiście dochodów z takiej działalności nie uzyskiwał, sąd upadłościowy weryfikuje w urzędzie skarbowym. Zgodnie z art. 4912 ust. 4 prawa upadłościowego i naprawczego (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 175, poz. 1361 z późn. zm.) po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości sąd niezwłocznie zwraca się do właściwego dla dłużnika naczelnika urzędu skarbowego o udzielenie informacji. Składane zapytanie dotyczy informacji, czy dłużnik w ciągu ostatnich pięciu lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości zgłaszał dokonanie czynności prawnych podlegających opodatkowaniu.
– Z przytoczonego przepisu wynika, że na tak sformułowane pytanie organ podatkowy obowiązany jest udzielić sądowi żądanej informacji – podkreśla Andrzej Ossowski, adwokat z Kancelarii Adwokackiej A. Ossowski.
Zdaniem naszego rozmówcy istotne jest to, że we wskazanym przepisie mowa jest ogólnie o czynnościach prawnych podlegających opodatkowaniu bez sprecyzowania, jakim podatkiem.
– W konsekwencji przyjąć należy, że obowiązkiem sądu jest spytać, a organu podatkowego odpowiedzieć na pytanie o dokonane przez dłużnika czynności prawne podlegające opodatkowaniu, w szczególności VAT, podatkiem od czynności cywilnoprawnych lub podatkiem od spadków i darowizn – mówi Andrzej Ossowski.
Także dr Krzysztof Biernacki, doradca podatkowy, podkreśla, że przepis prawa upadłościowego i naprawczego wskazuje wyłącznie na obowiązek zasięgnięcia przez sąd informacji o zgłoszonych przez upadłego czynnościach prawnych podlegających opodatkowaniu.
– Brzmienie tego przepisu nie przesądza o tym, że informacja taka określa status upadłego jako konsumenta lub przedsiębiorcy – mówi Krzysztof Biernacki.
Czynnościami prawnymi podlegającymi opodatkowaniu mogą być bowiem również transakcje, które nie mają związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, np. wspomniane opodatkowane darowizny czy pożyczki. Sam fakt, że dana osoba wykonywała czynności opodatkowane, nie sprawia, że nie będzie możliwe ogłoszenie jej upadłości.
– Przykładowo dokonanie kilku darowizn na rzecz najbliższej rodziny nie wyklucza ogłoszenia upadłości dłużnika – stwierdza Andrzej Ossowski.
Rolą tego przepisu jest zapewnienie sądowi wglądu w sytuację prawnopodatkową dłużnika oraz weryfikacja formułowanych przez niego twierdzeń.
Informacja z organu podatkowego może mieć jednak wpływ na dalsze postępowanie upadłościowe tylko wówczas, jeżeli z jej treści będzie wynikać, jakiego rodzaju czynności były wykonywane i opodatkowane przez upadłego. Przy czym, jak wskazuje Krzysztof Biernacki, skutki odpowiedzi z urzędu skarbowego potwierdzającej wykonywanie czynności opodatkowanych przez upadłego jak przedsiębiorcę nie zostały wprost w przepisach uregulowane. Przy tym przepisy prawa upadłościowego i naprawczego wyraźnie wymieniają wszystkie przesłanki oddalenia wniosku o upadłość i takiej przesłanki nie zawierają.
– Uważam, że status przedsiębiorcy nie daje podstaw do oddalenia złożonego wniosku, a powinien być podstawą do zmiany procedury jego rozpoznania – stwierdza Krzysztof Biernacki.
Wniosek taki, zdaniem eksperta, będzie traktowany wówczas jako wniosek przedsiębiorcy, z konsekwencjami określonymi przepisami prawa upadłościowego.
