Nieterminowa realizacja zobowiązań podatkowych skutkuje powstaniem po stronie podatnika obowiązku zapłaty odsetek za zwłokę. Odsetki za zwłokę nalicza się nie tylko od zaległości podatkowych, czyli niezapłaconych w terminie podatków, ale również od należności traktowanych na równi z zaległością podatkową. Chodzi tu o nienależną w całości lub w części nadpłatę lub zwrot podatku oraz ich oprocentowanie, a także wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej. Konieczność naliczenia odsetek pociąga za sobą również nieuregulowanie w terminie zaliczek na podatek w części przekraczającej wysokość podatku należnego za rok podatkowy. Pamiętać przy tym należy, że nieuregulowana w terminie zaliczka na podatek jest zaległością podatkową.
Obowiązek naliczania
Odsetki za zwłokę nalicza podatnik, płatnik, inkasent, następca prawny lub osoba trzecia odpowiadająca za zaległości podatkowe (z zastrzeżeniem przypadków, kiedy to odsetki naliczane są przez organ podatkowy). Na organie podatkowych ciąży jednak obowiązek weryfikowania poprawności naliczania odsetek przez podmioty do tego zobowiązane i ewentualnego ich określenia w prawidłowej wysokości. Bardzo istotne jest zatem poznanie zasad prawidłowego ich naliczania.
Zgodnie z zasadą ogólną, podatnik ma obowiązek samoobliczenia odsetek za zwłokę. Początkowym terminem naliczania odsetek jest dzień następny po dniu upływu terminu płatności podatku lub terminu, w którym płatnik lub inkasent był obowiązany dokonać wpłaty podatku na rachunek organu podatkowego. Termin ten ma zastosowanie również w przypadku nieuregulowanych w terminie zaliczek lub rat podatku. Warto pamiętać, że ustalając termin płatności podatku, należy uwzględniać takie okoliczności, jak odroczenie terminu płatności podatku na wniosek podatnika na podstawie art. 67a Ordynacji podatkowej czy też wystąpienie terminu płatności podatku w sobotę lub dniu ustawowo wolnym od pracy. W tym ostatnim wypadku termin na zapłacenie podatku przypada w pierwszym dniu roboczym następującym po dniu lub dniach wolnych od pracy.
Odrębnie określone zostały terminy naliczania odsetek dla należności traktowanych na równi z zaległością podatkową. W tych przypadkach odsetki za zwłokę są naliczane od dnia zwrotu nadpłaty, zwrotu podatku, zwrotu oprocentowania lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych lub na poczet bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych albo od dnia pobrania przez płatnika lub inkasenta nienależnego wynagrodzenia lub w wysokości wyższej od należnej.
OKRES NALICZANIA ODSETEK
Odsetki za zwłokę naliczane są do dnia (łącznie z tym dniem):
  •  zapłaty podatku,
  •  wpłacenia podatku osobie uprawnionej do pobierania podatków,
  •  potrącenia,
  •  przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych w związku z wykonaniem umowy, o której mowa w art. 66 par. 2 Ordynacji podatkowej,
  •  wpłacenia przez podatnika równowartości nienależnie otrzymanej kwoty nadpłaty lub kwoty zwrotu podatku oraz otrzymanego oprocentowania,
  •  zaliczenia nadpłaty wraz z jej oprocentowaniem lub zwrotu podatku na poczet zaległości podatkowej,
  •  złożenia zeznania podatkowego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy, a w przypadku niezłożenia zeznania w terminie, na ostatni dzień terminu złożenia zeznania - od nieuregulowanych w terminie płatności w całości lub w części zaliczek na podatek dochodowy.
Wysokość odsetek
Stawka odsetek za zwłokę wynosi 200 proc. podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego ustalanej przez Narodowy Bank Polski. Kredyt lombardowy jest formą kredytu refinansowego udzielanego bankom w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych pod zastaw papierów wartościowych. Aktualna stawka odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych zgodnie z obwieszczeniem ministra finansów z 5 grudnia 2007 r. wynosi 13 proc. kwoty zaległości w stosunku rocznym (stawka ta obowiązuje od 29 listopada 2007 r.).
Każdorazowe obniżenie lub podwyższenie podstawowej stopy procentowej kredytu lombardowego powoduje, że w tym samym stopniu obniżeniu lub podwyższeniu ulega stawka odsetek za zwłokę, poczynając od dnia, w którym stopa ta uległa zmianie. Obwieszczenie ministra finansów w sprawie stopy odsetek ma jedynie charakter informacyjny, gdyż nowa stawka odsetek obowiązuje od dnia obowiązywania zmienionej stawki kredytu lombardowego.
Odsetki należy wyliczyć według specjalnego wzoru zawartego w rozporządzeniu ministra finansów z 22 sierpnia 2005 r., które reguluje szczegółowe zasady naliczania odsetek. Do prawidłowego wyliczenia odsetek należy sprawdzić kwotę zaległości, ustalić liczbę dni zwłoki oraz sprawdzić obowiązującą w tym okresie stawkę odsetek. Podatnicy regulujący zaległości podatkowe muszą pamiętać, że w przypadku zaległości podatkowej istniejącej w okresach, w których obowiązywały różne stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych, odsetki te należy naliczać według wzoru odrębnie za każdy z tych okresów.
Odsetki za zwłokę należy wpłacać bez wezwania organu podatkowego. W praktyce często zdarza się, że dokonana wpłata nie pokrywa całości kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę. W takim przypadku wpłata naliczana jest proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę.
Decyzje o odsetkach
Przepisy Ordynacji podatkowej przewidują możliwość wydawania przez organ podatkowy decyzji określających wysokość odsetek za zwłokę w sytuacji, gdy po zakończeniu roku podatkowego (podatek dochodowy) lub innego okresu rozliczeniowego organ ten wykryje w ramach postępowania podatkowego, że zaliczki na podatek nie były regulowane albo ich wysokość została zaniżona. W wydawanej decyzji organ podatkowy dokonuje naliczenia odsetek od prawidłowej wysokości zaliczki.
Bez odsetek
Artykuł 54 Ordynacji podatkowej określa przypadki, w których w drodze wyjątku, pomimo powstania zaległości podatkowej, nie nalicza się odsetek za zwłokę. Ustawodawca wymienia tutaj m.in. takie sytuacje, jak okres zabezpieczenia zobowiązań podatkowych, a zatem okres, przez który podatnik nie dysponuje swoim majątkiem, okres opieszałego i niesprawnego prowadzenia postępowania (po upływie terminu do przekazania odwołania do dnia jego otrzymania przez organ odwoławczy i za okres po upływie terminu do rozpatrzenia odwołania do dnia doręczenia decyzji organu odwoławczego) oraz okres zawieszenia postępowania z urzędu. Ponadto nie nalicza się odsetek od zaległości o niewielkiej wartości, a także za okres od wszczęcia kontroli podatkowej do dnia doręczenia decyzji w sprawie objętej kontrolą, za okres postępowania podatkowego zakończonego decyzją doręczoną po trzech miesiącach od wszczęcia podstępowania oraz w przypadkach uregulowanych w przepisach szczególnych.
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 53-56 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
■ Rozporządzenie ministra finansów z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz.U. nr 165, poz. 1373).
ikona lupy />
Wzór naliczania odsetek za zwłokę / DGP