Polska jest jednym z ważniejszych ośrodków prowadzenia badań klinicznych przez zachodnie koncerny. Decydują o tym przede wszystkim odpowiedni dostęp do pacjentów oraz wysokie kwalifikacje polskich specjalistów przeprowadzających badania.

TOMASZ RYSIAK
prawnik z kancelarii Magnusson
Najczęściej spotykaną sytuacją jest przeprowadzanie badań klinicznych przez polskie szpitale oraz doradztwo lub nadzór nad badaniami klinicznymi przez wyspecjalizowane w tym zakresie firmy. Jednakże istotnym czynnikiem utrudniającym działanie, w szczególności zagranicznych firm przeprowadzających badania kliniczne, jest brak pewności odnośnie do opodatkowania świadczonych usług VAT.
Większość firm nadzorujących przeprowadzanie badań klinicznych lub doradzających w tym zakresie świadczy tego rodzaju usługi na rzecz zagranicznych kontrahentów. Co do zasady, usługi doradztwa czy też nadzoru nad badaniami klinicznymi, które świadczone są na rzecz zagranicznych podmiotów, powinny mieścić się w zakresie dyspozycji art. 27 ust. 4 pkt 3 ustawy o VAT, tj. powinny być traktowane jako usługi doradztwa w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania. Miejscem świadczenia tego rodzaju usług jest miejsce siedziby usługobiorcy.
Jednak, zgodnie z brzmieniem polskiej ustawy o VAT, zakres usług zarządzania, których miejscem opodatkowania jest siedziba usługobiorcy, jest ograniczony jedynie do zakresu wskazanego pod symbolem 74.10 PKWiU. W konsekwencji organy podatkowe, opierając się na samej klasyfikacji statystycznej lub też opiniach wydawanych przez GUS, twierdzą, że usługi doradcze lub nadzoru nad badaniami klinicznymi, których zakres wykracza poza zakres wyznaczony przez symbol 74.10 PKWiU, są opodatkowane w Polsce 22-proc. stawką VAT.
Jednocześnie unijny odpowiednik art. 27 ust. 4 ustawy o VAT, czyli art. 56 Dyrektywy 2006/112/WE, wskazuje, że opodatkowaniu w kraju usługobiorcy podlegają usługi konsultantów, inżynierów, firm konsultingowych, prawników, księgowych oraz inne podobne usługi, jak również przetwarzanie danych i dostarczanie informacji. Jak z tego wynika, zakres usług doradczych określonych w dyrektywie jest szerszy niż wskazany przez polskie przepisy. Nieprawidłowa implementacja regulacji unijnych może skutkować podwójnym opodatkowaniem usług, których niezgodność dotyczy, tzn. usługa będzie opodatkowana w kraju usługobiorcy zgodnie z regulacjami dyrektywy oraz w kraju usługodawcy zgodnie z przepisami polskiej ustawy.
Polskie organy podatkowe nie dostrzegają wskazanej sprzeczności, interpretując art. 27 ust. 4 ustawy o VAT jedynie w oparciu o klasyfikację statystyczną i nakazują opodatkowanie usług doradztwa lub nadzoru nad badaniami klinicznymi w Polsce.
Jednak wydaje się, że problem dostrzega, lub przynajmniej dostrzegało, Ministerstwo Finansów. W projekcie zmian do obowiązującej ustawy o VAT, przygotowanym jeszcze za poprzedniej kadencji Sejmu, art. 27 ust. 4 pkt 3 zawiera wprawdzie symbole PKWiU, jednak zostały użyte jedynie w celu określenia przykładów usług objętych dyspozycją tego przepisu. Obecnie trudno jednak przewidzieć, kiedy ustawodawca dostosuje polskie przepisy do regulacji unijnych w tym zakresie.
(EM)
Tomasz Rysiak, prawnik z kancelarii Magnusson / DGP