Prymat kryterium ekonomicznego ma istotne znaczenie przy określaniu zakresu czynności opodatkowanych (zwłaszcza dostawy towarów). Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości UE (dawniej ETS) w sprawie C-260/95 DFDS określenie faktycznej sytuacji ekonomicznej jest fundamentalnym kryterium dla zastosowania wspólnego systemu VAT.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do dysponowania towarem jak właściciel. Przepis ten rozumiany jest w ten sposób, że z dostawą towarów mamy do czynienia w przypadku, gdy podatnik przenosi ekonomiczne władztwo nad towarem (a niekoniecznie własność). Kwestia ta była przedmiotem innego ważnego orzeczenia ETS (sprawa C-320/88 Shipping and Forwarding Enterprise Safe).
Interesującym w tym kontekście przypadkiem jest zakup nieruchomości gruntowej wraz z budynkiem zbudowanym za zgodą właściciela gruntu przez dotychczasowego dzierżawcę gruntu. Z punktu widzenia prawa cywilnego mamy po pierwsze kwestię zwrotu nakładów poniesionych przez dzierżawcę na wybudowanie budynku, a z drugiej strony sprzedaż przez dotychczasowego właściciela gruntu wraz z posadowionym na nim budynkiem. Ekonomicznie jednak taka transakcja sprowadza się efektywnie do sprzedaży samego gruntu (bez budynku, którym dzierżawca już władał jak właściciel). Podejście „ekonomiczne” wywołuje jednak diametralnie odmienne skutki w VAT niż podejście „tradycyjne” oparte na optyce cywilistycznej.
O prymacie kryterium ekonomicznego należy również pamiętać, planując działania optymalizacyjne w VAT. W szczególności ostrożnie należy podchodzić do kreowania rzeczywistości za pomocą umów. Jeśli stworzone struktury prawne nie będą zgodne z ekonomiczną naturą transakcji, mogą zostać pominięte przy ocenie skutków w VAT (nawet jeśli byłyby one nadal ważne z prawnego punktu widzenia).