Wiemy już, że podatnik, który nie złożył w terminie deklaracji podatkowej, może zostać surowo za to ukarany. Co może zrobić podatnik, który zapomniał złożyć deklarację, aby taką karę zmniejszyć?

Wojciech Pietrasiewicz
doradca podatkowy współpracujący z Baker & McKenzie Doradztwo Podatkowe
Podatnik, który nie sporządził i nie dostarczył organowi podatkowemu deklaracji podatkowej w terminach przewidzianych przepisami prawa, narażony jest na wiele negatywnych konsekwencji, począwszy od konieczności uiszczenia należnego podatku wraz z odsetkami za zwłokę po konsekwencje karne skarbowe związane z niezłożeniem deklaracji oraz brakiem płatności należnego podatku.
Podatnik, który nie składa deklaracji w terminie, w zależności od okoliczności może ponieść konsekwencje karne skarbowe związane z samym niezłożeniem deklaracji lub uchylaniem się od opodatkowania wskutek nieujawnienia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub niezłożenia deklaracji. Z tymi czynami w zależności od uszczuplenia może wiązać się kara grzywny, ograniczenia wolności lub nawet pozbawienia wolności.
W związku z tym podatnik powinien niezwłocznie złożyć zaległą deklarację podatkową oraz uiścić należny podatek wraz z odsetkami. Aby zminimalizować ryzyko poniesienia negatywnych konsekwencji karnych skarbowych związanych ze zbyt późnym złożeniem deklaracji, wraz z deklaracją podatnik powinien złożyć tzw. czynny żal. Jest on zawiadomieniem organów powołanych do ścigania o popełnieniu czynu podlegającego karze wraz z ujawnieniem istotnych okoliczności popełnienia czynu, w tym osób współdziałających w jego popełnieniu. Nie podlega bowiem karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Czynny żal powinien więc zawierać informacje o fakcie niezłożenia deklaracji, wyjaśniać okoliczności i przyczyny niezłożenia deklaracji w terminie oraz być podpisany przez wszystkie osoby, które potencjalnie mogą ponosić odpowiedzialność za zbyt późne złożenie deklaracji i nieuiszczenie należnego podatku.
W praktyce w przypadku złożenia deklaracji podatkowej z opóźnieniem, nawet w sytuacji gdy podatnik złożył czynny żal, organy powołane do ścigania (np. urząd skarbowy, urząd celny, inspektor kontroli skarbowej) wszczynają niekiedy postępowanie karne skarbowe. Czynny żal nie jest skuteczny, jeśli przed jego złożeniem organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego. Przedstawiciele organu podatkowego argumentują niekiedy, że ze względu na to, że termin złożenia deklaracji wynika bezpośrednio z powszechnie obowiązujących przepisów, organy powołane do ścigania dysponują informacją o tym, że deklaracja nie została złożona w terminie.
Należy jednak podkreślić, że aby czynny żal rzeczywiście był nieskuteczny, organy powołane do ścigania muszą przed otrzymaniem czynnego żalu dysponować udokumentowaną informacją o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. W doktrynie wskazuje się, że wyraźnie udokumentowana wiadomość to m.in. wiadomość, która ma postać pisemnego zawiadomienia złożonego przez osobę trzecią czy też formę urzędowej notatki sporządzonej w wyniku informacji z innego źródła. Sam fakt niezłożenia przez podatnika deklaracji w terminie nie przekreśla więc w większości sytuacji skuteczności czynnego żalu, gdyż nie oznacza posiadania przez organ wyraźnie udokumentowanej sytuacji o popełnionym przestępstwie lub wykroczeniu skarbowym.
(EM)
Podstawa prawna
■ Ustawa z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 111, poz. 765 z późn. zm.).