Aktywa pieniężne obejmują środki pieniężne w kasie, na rachunkach bankowych oraz tzw. środki pieniężne w drodze. Aktywa pieniężne to także krótkoterminowe pieniężne instrumenty finansowe stanowiące instrumenty rynku pieniężnego, których termin zwrotu jest krótszy niż jeden rok, licząc od dnia bilansowego, np. czeki, weksle obce, bony skarbowe, lokaty terminowe, certyfikaty depozytowe.
Do ewidencji środków pieniężnych, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szczególnych zasad rachunkowości, służą konta zespołu 1 - Środki pieniężne i rachunki bankowe.
Konta zespołu 1 służą do ewidencji:
● krajowych i zagranicznych środków pieniężnych przechowywanych w kasach,
● krótkoterminowych papierów wartościowych,
● krajowych i zagranicznych środków pieniężnych, lokowanych na rachunkach w bankach,
● udzielanych przez banki kredytów w krajowych i zagranicznych środkach pieniężnych,
● innych krajowych i zagranicznych środków pieniężnych.

Obrót gotówkowy

Ewidencję obrotu gotówkowego prowadzi się za pośrednictwem konta 101 - Kasa, które przeznaczone jest do ewidencji krajowej i zagranicznej gotówki znajdującej się w kasach jednostki.
Po stronie Wn na koncie 101 ujmuje się wpływy oraz nadwyżki kasowe, a po stronie Ma - rozchody gotówki i niedobory kasowe.
Wartość konta 101 należy korygować o różnice kursowe dotyczące gotówki w walucie obcej.
Podstawą zapisów na koncie 101 są dowody obrotu kasowego będące załącznikiem do raportu kasowego, np. faktury, rachunki z zapisem - zapłacono gotówką, listy wypłat wynagrodzeń, wnioski o zaliczkę itp. Zmiany stanu gotówki ewidencjonuje się pod datą ich powstania. Nieudokumentowane przychody lub rozchody gotówki stanowią nadwyżki lub niedobory gotówki. Nadwyżki przekazywane są na konto dochodów budżetowych, zaś niedobory obciążają kasjera, chyba że kierownik jednostki zadecyduje inaczej.

Obrót bezgotówkowy

Środki budżetowe z tytułu wydatków i dochodów jednostek budżetowych są ewidencjonowane na koncie 130 - Rachunki bieżące jednostek budżetowych.
Konto 130 służy do ewidencji stanu środków budżetowych oraz obrotów na rachunku bankowym jednostki budżetowej z tytułu wydatków i dochodów (wpływów) budżetowych objętych planem finansowym.
Po stronie Wn na koncie 130 ujmuje się wpływy środków budżetowych:
1) otrzymanych na realizację wydatków budżetowych zgodnie z planem finansowym oraz dla dysponentów niższego stopnia, w korespondencji z kontem 223 - Rozliczenie wydatków budżetowych,
2) z tytułu zrealizowanych przez jednostkę budżetową dochodów budżetowych, w korespondencji z kontem 101 - Kasa, 221 - Należności z tytułu dochodów budżetowych lub innym kontem.
Po stronie Ma na koncie 130 ujmuje się w szczególności:
1) zrealizowane wydatki budżetowe zgodnie z planem finansowym jednostki budżetowej, w tym również środki pobrane do kasy na realizację wydatków budżetowych, w korespondencji z kontami zespołu 1, 2, 3, 4, 7 lub 8,
2) okresowe przelewy dochodów budżetowych do budżetu, w korespondencji z kontem 222 - Rozliczenie dochodów budżetowych,
3) okresowe przelewy środków budżetowych dla dysponentów niższego stopnia, w korespondencji z kontem 223.
Zapisów na koncie 130 dokonuje się na podstawie wyciągów bankowych.
Należy pamiętać, że na koncie 130 obowiązuje zachowanie zasady czystości obrotów, tzn. że do błędnych zapisów, zwrotów nadpłat czy korekt wprowadza się dodatkowo techniczny zapis ujemny.
Konto 130 może również służyć do ewidencji dochodów i wydatków realizowanych bezpośrednio z rachunku bieżącego budżetu. Saldo konta 130 w zakresie zrealizowanych wydatków podlega okresowemu przeksięgowaniu na podstawie sprawozdań budżetowych na stronę Ma konta 800 - Fundusz jednostki, a w zakresie dochodów na stronę Wn konta 800.
Saldo konta 130 ulega likwidacji przez księgowanie przelewu:
● środków budżetowych niewykorzystanych do końca roku, w korespondencji z kontem 223,
● do budżetu dochodów budżetowych pobranych, lecz nieprzelanych do końca roku, w korespondencji z kontem 222.
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szczególnych zasad rachunkowości, do ewidencji środków pieniężnych w jednostkach budżetowych służą ponadto takie konta jak:
● 132 - Rachunki dochodów własnych jednostek budżetowych,
● 134 - Kredyty bankowe,
● 135 - Rachunki środków specjalnego przeznaczenia,
● 137 - Rachunki środków funduszy pomocowych,
● 138 - Rachunki środków na prefinansowanie,
● 139 - Inne rachunki bankowe.



Inne środki pieniężne

Do ewidencji krótkoterminowych papierów wartościowych i innych środków pieniężnych, których wartość wyrażona jest zarówno w walucie polskiej, jak i w walucie obcej (w tym czeki i weksle obce), a także środków pieniężnych w drodze, służy konto 140 - Krótkoterminowe papiery wartościowe i inne środki pieniężne.
Trzeba zwrócić uwagę na szczególną rolę, jaką odgrywa konto 140 w ewidencji środków pieniężnych.
Konto to pełni ważną funkcję na przełomie dwóch okresów sprawozdawczych, określoną jako funkcja rozliczeniowo-rozrachunkowa. Stosownie do techniki księgowania środki pieniężne w drodze można ewidencjonować bieżąco lub tylko na przełomie okresów sprawozdawczych.
Po stronie Wn na koncie 140 ujmuje się zwiększenia stanu krótkoterminowych papierów wartościowych i innych środków pieniężnych, a po stronie Ma - zmniejszenie stanu krótkoterminowych papierów wartościowych i innych środków pieniężnych.
Konto 140 może wykazywać saldo Wn, które oznacza stan krótkoterminowych papierów wartościowych i innych środków pieniężnych.
PRZYKŁAD
ZASADY KSIĘGOWANIA
Zapisy księgowe na kontach zespołu 1 po stronie Wn:
1. Wpłata należności od kontrahenta:
Wn konta zespołu 1
Ma konto 201 - Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami
2. Sprzedaż papierów wartościowych, odsetki od lokat:
Wn konta zespołu 1
Ma konto 750 - Przychody i koszty finansowe
3. Dotacje przekazane z budżetu:
Wn konta zespołu 1
Ma konto 810 - Dotacje budżetowe oraz środki z budżetu na inwestycje
4. Otrzymane odszkodowania, grzywny, kary oraz darowizny:
Wn konta zespołu 1
Ma konto 760 - Pozostałe przychody i koszty
5. Wpłata przypisanych należności budżetowych:
Wn konta zespołu 1
Ma konto 221 - Należności z tytułu dochodów budżetowych.
Zapisy księgowe na kontach zespołu 1 po stronie Ma:
1. Zapłata zobowiązań wobec kontrahentów:
Wn konto 201 - Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami
Ma konta zespołu 1
2. Wartość nabycia sprzedanych krótkoterminowych papierów wartościowych, odsetki od kredytów:
Wn konto 750 - Przychody i koszty finansowe
Ma konta zespołu 1
3. Zwroty niewykorzystanych dotacji:
Wn konto 810 - Dotacje budżetowe oraz środki z budżetu na inwestycje
Ma konta zespołu 1
4. Spłata zobowiązań podatkowych:
Wn konto 225 - Rozrachunki z budżetami
Ma konta zespołu 1
5. Wpłata składek z tytułu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych:
Wn konto 229 - Pozostałe rozrachunki publicznoprawne -
Ma konta zespołu 1
6. Wypłata wynagrodzeń pracownikom:
Wn konto 231 - Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
Ma konta zespołu 1.
PODSTAWA PRAWNA
● Rozporządzenie ministra finansów z 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (Dz.U. nr 142, poz. 1020 ze zm.).