W praktyce organy podatkowe dokładnie analizują dowody związane ze świadczeniem usług niematerialnych między spółkami powiązanymi. Kto powinien udowodnić stan faktyczny dotyczący konkretnej transakcji: organ podatkowy czy podatnik? Jakie stanowisko zajmują sądy administracyjne?
HANNA LITWIŃCZUK
profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Przypomnę, że w jednym z orzeczeń skład orzekający wskazał, że nie istnieją przepisy nakładające na podatników obowiązek posiadania pisemnego rezultatu nabywanych usług doradczych oraz szczegółowego określania zakresu prac na fakturze, celem uznania wydatków za koszt uzyskania przychodów (Sygn. akt III SA 908/02; niepublikowany). Orzeczenia, które tak jednoznacznie rozstrzygają tę kwestię, należą jednak do mniejszości. Niekiedy bowiem sądy zajmują stanowisko niejako pośrednie. Przykładem jest orzeczenie, w którym sąd stwierdził, że chociaż działania marketingowe czy konsultingowe mogą mieć różną formę, a ich wymierne skutki mogą zaistnieć w odległym czasie, to zaliczenie ich do kosztów uzyskania przychodów musi opierać się na konkretnych zdarzeniach, choćby np. przez wskazanie rodzaju podjętych działań (Sygn. akt SA/Sz 2487/02; niepublikowany). Teza ta najbardziej odpowiada rzeczywistości gospodarczej. Z jednej strony bowiem, poszukując odpowiedzi na pytanie, czy niezależny podmiot zawarłby transakcję na warunkach, jakie ustaliły podmioty powiązane, należałoby odpowiedzieć, że podmiot taki na pewno nie byłby skłonny zapłacić za usługi, których zakres trudno jest określić. Nie zawsze dochodzi też do powstania jakiegoś materialnego dowodu ich wykonania w postaci opinii czy raportu.
Obowiązujące przepisy nakładają jednoznacznie na organy podatkowe obowiązek wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych. Nie można zatem twierdzić, że gdy z okoliczności tych podatnik wywodzi pozytywne dla niego skutki, to musi je udowodnić.
Należy przy tej okazji wskazać także inne istotne orzeczenie. Sąd wskazał, że wprawdzie przepis art. 122 Ordynacji podatkowej nakłada na organy podatkowe obowiązek podejmowania wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. Jednakże nie może to oznaczać obciążenia organu nieograniczonym obowiązkiem poszukiwania faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy podatnik nawet nie sygnalizował istnienia innych dowodów (Sygn. akt III SA 1252/99; niepublikowany). Aktywna postawa podatnika może zatem przyczynić się do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy. Obiektywne możliwości wyjaśnienia okoliczności przez organ podatkowy bowiem mogą być ograniczone.
Not. KT
