Podatnicy mogą obecnie wybierać między stosowaniem prawa wspólnotowego i krajowego w zakresie VAT. Przygotowywana nowelizacja ustawy o VAT zakłada jednak dostosowanie zakresu zwolnień z podatku do dyrektywy unijnej. Co oznacza zmiana zakresu zwolnień?
Obecne przepisy dotyczące zwolnień w VAT oparte są w dużej mierze na klasyfikacjach statystycznych. Dyrektywa 2006/112, określając zwolnienia, wymienia czynności zwolnione z VAT bez użycia klasyfikacji statystycznych. Wskutek tego zakres zwolnień w przepisach krajowych jest w wielu przypadkach szerszy, niż wynikałoby to z prawa wspólnotowego. Oczywiste jest bowiem, że klasyfikacje statystyczne, tworzone dla innych niż podatkowe celów, nie są kompatybilne z przepisami o podatku od towarów i usług, stąd pojawiają się istotne różnice w zakresie pojęć określanych dla celów statystycznych i podatkowych. Różnice te zwłaszcza widoczne są w usługach finansowych, medycznych i edukacyjnych.
Specyfika relacji między prawem krajowym a wspólnotowym powoduje, że w przypadku gdy przepis krajowy niezgodny z prawem wspólnotowym jest niekorzystny dla podatnika, może on (co do zasady) pominąć go i oprzeć się bezpośrednio na przepisie wspólnotowym. Biorąc pod uwagę zasadę bezpośredniej skuteczności i pierwszeństwa prawa wspólnotowego, takie postępowanie nie może być zakwestionowane przez organy państwa.
Z drugiej strony, jeśli przepis krajowy niezgodny z prawem wspólnotowym jest dla podatnika korzystny, podatnik oczywiście może go stosować i tu również organy państwa nie mogą takiego postępowania podatnika kwestionować. W efekcie to podatnik może wybrać, która opcja jest dla niego korzystniejsza – czy opierając się na przepisie krajowym, czy też bezpośrednio na przepisie dyrektywy. Sytuacja taka, niezwykle korzystna dla podatników, prawdopodobnie ulegnie zmianie w przyszłym roku – przygotowywana obecnie nowelizacja ustawy o VAT zakłada dostosowanie zakresu zwolnień do przepisów dyrektywy, a tym samym odejście w tym przypadku od klasyfikacji statystycznych. Podatnicy świadczący w szczególności usługi finansowe, medyczne czy edukacyjne będą musieli dokonać rewizji zasadności stosowania zwolnień z VAT i dla wielu z nich w przyszłym roku zakres czynności, wobec których ma zastosowanie zwolnienie z VAT, się zmieni. Bardzo istotną rolę w definiowaniu zakresu usług zwolnionych na podstawie dyrektywy ma Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Duża część wyroków Trybunału dotyczących VAT jest bowiem poświęcona właśnie kwestii zakresu zwolnień z VAT.
Jerzy Martini
doradca podatkowy Baker & McKenzie