W projektach nowelizacji ustaw o podatkach dochodowych znalazły się zmiany wskazujące, że opodatkowaniu ma podlegać również wartość niepodzielonych zysków w spółce kapitałowej określona na dzień przekształcenia. Co to będzie oznaczać?
Zmiana ta stanowi kolejny krok ku opodatkowaniu każdego dochodu (zysku) - w przeciwieństwie do opodatkowania dochodu faktycznie osiągniętego przez udziałowca (akcjonariusza).
Dotychczasowe brzmienie przepisów nie uzasadniało dostatecznie poglądu, że niepodzielone zyski podlegają opodatkowaniu w chwili przekształcenia. Uwagę na to wskazywali przedstawiciele praktyki prawa podatkowego, jak i sądy. Nie ulega bowiem wątpliwości, że ustawa musi dostatecznie jasno określać przedmiot opodatkowania. Takich warunków w odniesieniu do przekształcenia spółek kapitałowych w osobowe nie spełniały ustawy o CIT i o PIT. A przedmiotu opodatkowania nie można wywodzić ani w drodze analogii, ani poprzez ogólne odwołanie się do celu ustawy.
W uzasadnieniu do projektów zmian czytamy jednak, że nowelizacja ma na celu usunięcie wątpliwości interpretacyjnych, jak też określenie w sposób jednoznaczny, co i kiedy ma być opodatkowane. Kryje się tu sugestia, że stan prawny przed nowelizacją w zasadzie nie odbiegał od stanu prawnego po nowelizacji. Autor uzasadnienia przyznaje jedynie, że istniały wątpliwości interpretacyjne, a przepisy były niejednoznaczne.
Choć tym razem nie pojawiło się słowo-wytrych: zmiany doprecyzowujące, to treść uzasadnienia nowelizacji jest typowa dla sytuacji, gdy próbuje się wprowadzić istotne, niekorzystne dla podatników zmiany legislacyjne, przekonując ich, że w istocie żadne zmiany nie nastąpią. W takim przypadku fiskus pozostawia sobie możliwość argumentowania, że i w okresie przed nowelizacją przepisy powinny być odczytywane na jego korzyść.
Taki argument jest jednak sprzeczny z podstawową zasadą wykładni prawa, jaką jest domniemanie normatywnego charakteru zmiany przepisu. Domniemanie to można wzruszyć, ale dotyczy to przypadków, gdy zmiana była spowodowana chęcią ułatwienia adresatom korzystania z przepisu poprzez zmianę jego redakcji, numeracji, bądź też jego doprecyzowanie zgodnie z powszechnie akceptowaną linią interpretacji. Jeśli jest inaczej, to zmiana ma charakter nowości legislacyjnej i nie powinna determinować wykładni przepisu przed nowelizacją.
MARCIN BARAN
dyrektor w dziale doradztwa podatkowego Ernst & Young