Jedną z czynności, która podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych jest umowa pożyczki. Czy każda pożyczka będzie opodatkowana?
ROBERT PASTERNAK
partner w Kancelarii Prawniczej Deloitte Legal
Przy umowie pożyczki podatnikiem jest pożyczkobiorca, który jest zobowiązany obliczyć i wpłacić należny podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy. Pożyczkobiorca jest zobowiązany także złożyć w urzędzie skarbowym deklarację PCC-3. Podstawowa stawka podatku od umowy pożyczki wynosi 2 proc. od kwoty pożyczki. Jednak stawka ta może zostać zwiększona do 20 proc., jeżeli przed organem podatkowym/organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony – np. podatnik, broniąc zasadności zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odsetek zapłaconych z tytułu otrzymanej pożyczki, powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, wobec niezapłacenia należnego PCC od tej czynności.
Otrzymanie pożyczki wcale nie musi zawsze oznaczać dla pożyczkobiorcy konieczności poniesienia dodatkowego kosztu w postaci PCC, gdyż istnieje wiele zwolnień od niego. Opodatkowaniu PCC podlegają czynności cywilnoprawne, jeżeli ich przedmiotem są: rzeczy znajdujące się na terytorium RP lub prawa majątkowe wykonywane w Polsce lub rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium RP.
W konsekwencji opodatkowaniu PCC nie będą podlegać umowy pożyczki zawarte przez pożyczkobiorców mających siedzibę na terytorium Polski, w przypadku gdy umowa pożyczki nie została zawarta na terytorium Polski i umowa pożyczki wykonywana jest za granicą, tj. pożyczane środki pieniężne znajdują się za granicą w momencie zawierania umowy pożyczki. Taki pogląd został utrwalony w doktrynie, np. WSA w Gliwicach w wyroku z 11 grudnia 2007 r. (sygn. akt I SA/Gl 646/07) orzekł, że o powstaniu obowiązku uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych decyduje moment dokonania czynności cywilnoprawnej. Wobec zobowiązującego charakteru umowy pożyczki chwila zgodnego oświadczenia woli stron stanowi o jej zawarciu, tym samym o chwili powstania obowiązku uiszczenia podatku. Skoro przedmiotem umowy pożyczki mogą być pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku, to umowa pożyczki podlega PCC, jeżeli w dacie zawarcia jej przedmiot (np. pieniądze) znajdował się w Polsce.