Podatnicy coraz częściej nabywają własność gruntu z prawem służebności drogi koniecznej. Dotychczasowy właściciel ustanawia jednocześnie na ich rzecz na innej swojej nieruchomości służebność gruntową w celu umożliwienia dojazdu na teren nabytego gruntu. Jak ustalić wartość takiej służebności dla celów podatku od spadków i darowizn?

ROMAN NAJMAN
doradca podatkowy, biuro rachunkowe Denar Kraków
Opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega m.in. nabycie prawa do nieodpłatnej służebności. Jeżeli ustanowienie takiej służebności następuje nieodpłatnie, to od 1 stycznia tego roku sytuacja taka powoduje powstanie obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn. W tym miejscu należy wspomnieć, iż obowiązek podatkowy ciąży tylko na nabywcy prawa do wspomnianej służebności.
Przeniesienie własności nieruchomości i związane z nim nieodpłatne ustanowienie służebności następuje w formie aktu notarialnego. Tymczasem, wbrew generalnej zasadzie przewidzianej w art. 18 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, płatnikami podatku nie są w takich przypadkach notariusze (art. 18 ust. 3 ustawy). Zatem obowiązek obliczenia i zapłaty należnego podatku ciąży na nabywcach nieruchomości, na rzecz których ustanowiono nieodpłatną służebność. I w tym właśnie miejscu pojawia się problem, wynikający z niezbyt precyzyjnej treści właściwych przepisów.
Stosownie do treści art. 13 ust. 1 i 2 ustawy, wartość służebności gruntowej przyjmuje się do podstawy opodatkowania w wysokości rocznego świadczenia pomnożonego przez liczbę lat w przypadku, gdy służebność ustanowiono na czas określony bądź przez 10 w przypadku, gdy została ona ustanowiona na czas nieokreślony. Zgodnie z art. 13 ust. 3 ustawy roczną wartość służebności ustala się w wysokości 4 proc. wartości rzeczy obciążonej służebnością. Podatnik, na rzecz którego ustanowiona została nieodpłatna służebność, zostaje zmuszony do ustalenia wartości nieruchomości obciążonej, która nie jest jego własnością. W jaki sposób ma to uczynić, ustawodawca już nie precyzuje. Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 ustawy wiadomo jedynie, iż ustalona przez podatnika wartość ma odpowiadać wartości rynkowej.
Wydaje się, iż w sytuacji, gdy służebność jest ustanowiona na sąsiedniej nieruchomości gruntowej, wartość tej ostatniej można określić w wysokości proporcjonalnej do powierzchni nieruchomości nabytej przez podatnika (nieruchomości władnącej). Jest to rozwiązanie uproszczone, które nie powinno być kwestionowane przez urzędy skarbowe. Przyjęcie takiego założenia może się jednak okazać niekorzystne dla podatnika. Tak będzie np. wtedy, gdy nieruchomość obciążona ze względu na położenie może być wykorzystywana tylko jako droga dojazdowa do sąsiednich nieruchomości. Jej wartość rynkowa będzie z pewnością niższa od wartości nieruchomości władnących, w tym nabytej przez podatnika.
Widać wyraźnie, iż określenie podstawy opodatkowania bez narażania się na konsekwencje przewidziane w art. 8 ust. 4 ustawy, a jednocześnie nienaruszające interesu finansowego podatnika, może okazać się w praktyce trudne również dla urzędów skarbowych, które nie spieszą się z wydawaniem decyzji.
(SVB)
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 1 ust. 1 pkt 6, art. 8 ust. 1 i 4, art. 13 ust. 1-3 oraz art. 18 ust. 1-3 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.).