Różnice w definicji przychodów i kosztów w prawie bilansowym i podatkowym powodują, że w sprawozdawczości finansowej regulowanej przez prawo bilansowe występuje pojęcie wartości podatkowej aktywów i zobowiązań. Co ono oznacza?
dr ANDRÉ HELIN
prezes BDO Numerica
Przez wartość podatkową aktywów rozumiemy aktywa, które w przyszłości przyniosą jednostce sprawozdawczej podatkowe korzyści ekonomiczne. Przez pasywa podatkowe rozumiemy zobowiązania podatkowe, które w przyszłości obciążą jednostkę.
Korzyści podatkowe wynikające z tytułu posiadania innych aktów mogą być dwojakiego rodzaju: mogą stanowić potencjalne przychody (uzyskane korzyści), które nie zostały rozpoznane w myśl prawa bilansowego, ale które już zostały rozpoznane jako przychody i opodatkowane w myśl prawa podatkowego lub wcześniej poniesione koszty bilansowe w przyszłości pomniejszą podstawę opodatkowania.
Przykładem pierwszej grupy mogą być otrzymane przychody z tytułu najmu nieruchomości, które zostały opodatkowane w dniu otrzymania przychodów, ale które w myśl prawa bilansowego należy rozliczyć proporcjonalnie na cały okres trwania umowy najmu.
Drugim przykładem jest strata podatkowa (nadwyżka kosztów nad przychodami w myśl prawa bilansowego), którą podatnik może w przyszłości odliczyć od podstawy opodatkowania.
Zwłaszcza ta ostatnia grupa przyszłych korzyści ekonomicznych, uzależnionych od spełnienia przyszłych warunków, wymaga ostrożnego podejścia. Jednostka powinna wykazać, że na dzień bilansowy istnieją przesłanki świadczące o tym, że w przyszłości wygeneruje ona odpowiedni dochód podatkowy, który wystarczy na potrącenie różnicy i wykorzystanie straty podatkowej.
Przyszłe zobowiązania podatkowe odzwierciedlają osiągnięte korzyści bilansowe, wobec których zobowiązania podatkowe zostały odroczone. Jako przykład można to podać: zarachowane w trakcie trwania umowy pożyczki przychody z tytułu odsetek lub dodatnie różnice kursowe, które w myśl prawa podatkowego podlegają opodatkowaniu w dniu otrzymania (w myśl tzn. zasady kasowej), oraz wszelkie skutki z wyceny bilansowej, nie zwiększającej ceny nabycia w myśl przepisów podatkowych, niezależnie czy skutki z wyceny odniesione zostały do przychodów bilansowych czy też zwiększyły kapitał własny (fundusz z aktualizacji).
Zarówno krajowa ustawa o rachunkowości, jak i Międzynarodowe Standardy Rachunkowości zawierają szczegółowe wytyczne odnośnie do prezentacji aktywów i zobowiązań podatkowych zarówno bieżących, jak i odroczonych. W praktyce występują różnice w podejściu, zwłaszcza w zakresie kompensacji tak zwanych dodatnich i ujemnych różnic przejściowych.