Ustawa o VAT narzuca opodatkowanie towarów przy likwidacji działalności do określonych grup podmiotów. Odnosi się to do spółek handlowych niemających osobowości prawnej i spółek cywilnych oraz do osób fizycznych. Wyjątek dotyczy podatników, jeśli korzystają ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Osoby fizyczne muszą zaś rozliczyć VAT w przypadku zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej, a także gdy nie wykonywały czynności opodatkowanych przez co najmniej dziesięć miesięcy.
Likwidacja działalności
Podatnicy likwidujący działalność są zobowiązani do samoopodatkowania VAT remanentu towarów. Przypomnijmy, że zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku:
  •  rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej oraz
  •  zaprzestania przez podatnika, będącego osobą fizyczną, wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego.
Omawiane regulacje mają zastosowanie do osób fizycznych, prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, które zaprzestały wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Nie zawsze będzie to oznaczało likwidację działalności. Wystarczy, że taki podatnik nie będzie wykonywał czynności podlegających opodatkowaniu przez co najmniej dziesięć miesięcy. Jak zostało wspomniane, przepisy te odnoszą się także do wspólników spółek niemających osobowości prawnej, w razie rozwiązania tych spółek. Chodzi tutaj o spółkę cywilną oraz o spółki osobowe prawa handlowego nieposiadające osobowości prawnej, czyli spółkę jawną, partnerską, komandytową oraz komandytowo-akcyjną.
Towary z remanentu
Pamiętajmy, że opodatkowaniu VAT od remanentu likwidacyjnego podlegają towary wskazane w przepisach ustawy. Chodzi tu o towary własnej produkcji oraz o towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy. Dotyczy to również środków trwałych. Aby uniknąć ewentualnych wątpliwości co do zakresu przedmiotowego tego przepisu, warto mieć na uwadze, że przepis art. 14 ustawy o VAT odnosi się wyłącznie do towarów pozostających na stanie podatnika w momencie likwidacji. Dlatego najbardziej skutecznym sposobem uniknięcia opodatkowania jest sprzedaż wszystkich towarów należących do podatnika przed zakończeniem działalności. Od sprzedanych towarów rozliczymy VAT na ogólnych zasadach.
Nie w każdym przypadku podatnik będzie jednak zobowiązany do opodatkowania. Obowiązek ten dotyczy tylko tych przypadków, gdy w stosunku do towarów podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 14 ust. 4 ustawy o VAT opodatkowanie z tytułu likwidacji dotyczy wyłącznie towarów, od których podatnik miał prawo do odliczenia podatku naliczonego. Bez znaczenia jest przy tym, czy podatnik rzeczywiście z tego prawa skorzystał, czy też nie. W związku z tym naturalnym rozwiązaniem ustawodawcy jest wyłączenie z opodatkowania podatników, którzy byli podmiotowo (ze względu na wielkość obrotów) zwolnieni z VAT.
Obowiązek podatkowy
W przypadkach, w których powstanie obowiązek podatkowy, podatnicy są obowiązani sporządzić na dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu spis z natury towarów (remanent), w stosunku do których ten obowiązek powstał. Spis należy sporządzić w ciągu 14 dni, licząc od dnia rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności. Oprócz tego podatnicy muszą zawiadomić o dokonanym spisie, ustalonej wartości i o kwocie podatku należnego naczelnika urzędu skarbowego. Zawiadomienia należy dokonać w ciągu siedmiu dni, licząc od dnia zakończenia tego spisu. VAT należy wyliczyć według stawki, która byłaby właściwa w razie dostawy towaru.
Obowiązek podatkowy w przypadku remanentu likwidacyjnego powstaje w dniu, w którym powinien być sporządzony spis z natury. Przepisy wskazują jednak, że nie powinno to nastąpić później niż w ciągu 14 dni, licząc od dnia rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Praktyczną trudność sprawia tu jednak określenie czasu, kiedy dochodzi do tych sytuacji. Jest to tym bardziej kłopotliwe, że ustalenie tego jest ważne ze względu na konieczność wskazania momentu powstania obowiązku podatkowego. Wskazuje się jednak tutaj, że o zaprzestaniu działalności lub jej likwidacji można mówić w odniesieniu do wszystkich okoliczności wskazujących, że podatnik nie będzie prowadził działalności gospodarczej.
Wartość towarów objętych spisem z natury należy wyliczyć według ich ceny nabycia, a gdy cena ta nie istnieje - według kosztu wytworzenia określonego w momencie dostawy tych towarów. Jeżeli nie sprzedamy przed likwidacją działalności np. samochodu kupionego kilka lat wcześniej, to mimo że wskutek amortyzacji i postępu technicznego jego wartość jest obecnie minimalna, zapłacimy VAT.
Niezbyt korzystnych dla podatnika konsekwencji można jednak uniknąć. Podatnik powinien sprzedać towary jeszcze przed likwidacją działalności. Wtedy spis z natury nie wykaże żadnych przedmiotów i w efekcie nie powstanie obowiązek podatkowy z remanentu likwidacyjnego. Podatek zostanie wykazany od wcześniej dokonanej sprzedaży. Przypomnijmy, że w przypadku sprzedaży podstawę opodatkowania stanowi obrót w rozumieniu ustawy o VAT, a nie cena nabycia towaru. Warto pamiętać, że w przypadku gdy w rozliczeniu podatku za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy od remanentu, kwota podatku naliczonego jest wyższa od kwoty podatku należnego, podatnikowi przysługuje prawo zwrotu z urzędu skarbowego różnicy podatku. Urząd ma jednak prawo do przeprowadzenia w tym zakresie czynności wyjaśniających.
PRZYKŁAD JAK ROZLICZYĆ VAT Z REMANENTU
Podatnik kupił w lutym 2005 r. komputer o wartości 5000 zł netto plus 1100 zł VAT. Przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT, z którego to prawa skorzystał. W lipcu 2006 r. podatnik zlikwidował działalność gospodarczą i objął spisem z natury dla potrzeb VAT również komputer. Wartość rynkowa tego komputera wynosi na dzień likwidacji 3000 zł. Gdyby przed likwidacją komputer został sprzedany za tę kwotę, VAT od sprzedaży wyniósłby 660 zł. Tymczasem podstawę opodatkowania w przypadku remanentu likwidacyjnego stanowić będzie cena nabycia, tj. 5000 zł, a więc podatek należny z tego tytułu wyniesie 1100 zł.
CZYM SĄ TOWARY
Przez towary należy rozumieć rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki, budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej. Towarem są zarówno składniki majątku obrotowego, jak i również środki trwałe.
KIEDY ZGŁOSIĆ ZAPRZESTANIE DZIAŁALNOŚCI
Zgłoszenia dokonuje się w ostatnim dniu wykonywania czynności objętych podatkiem od towarów i usług. Jeśli podatnik nie dokona zgłoszenia, naczelnik urzędu skarbowego wykreśli go z urzędu.
EDYTA WERESZCZYŃSKA
edyta.wereszczynska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 14 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).