Zarówno przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych zawierają definicję wartości niematerialnych i prawnych. Jej określenie jest istotne przy amortyzacji licencji na programy komputerowe. Licencja bowiem będzie zaliczana przez prawo podatkowe do wartości niematerialnych i prawnych. Przepisy przewidują, że amortyzacji podlegają nabyte, nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania: spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, autorskie lub pokrewne prawa majątkowe, licencje, prawa do: wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych, wzorów zdobniczych, wartość stanowiąca równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how) - o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze.
O tym, jak ważny jest warunek wykorzystywania takiego składnika majątku na potrzeby działalności, przekonuje orzecznictwo sądów administracyjnych. Przykładowo NSA w wyroku z 17 grudnia 2003 r. (sygn. akt SA/Sz 833/03; niepublikowany) podkreślił, że zasadniczym warunkiem dokonywania odpisów amortyzacyjnych jest faktyczne wykorzystywanie przedmiotu amortyzacji na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Generalną zasadą jest, że do kosztów uzyskania przychodów zalicza się koszty poniesione w celu uzyskania przychodów, a więc w toku aktywnej działalności w obrębie danego źródła przychodu.
Licencja na program
Z zawartego w ustawie o PIT i ustawie o CIT katalogu wartości podlegających amortyzacji nie wynika wprost, aby amortyzacji podlegały programy komputerowe. Jednak z każdym oprogramowaniem związana jest licencja albo umowa przenosząca prawa autorskie. W konsekwencji, podatnik nie może używać w swojej działalności programu komputerowego, jeśli nie jest właścicielem majątkowych praw autorskich do programu lub też gdy nie został do tego upoważniony przez postanowienia licencji. A licencje zgodnie z przepisami podatkowymi amortyzacji podlegają.
Warto w tym miejscu jeszcze dodać, że przepisy podatkowe nie dają możliwości zaliczenia do wartości niematerialnych i prawnych programów komputerowych stworzonych przez podatnika we własnym zakresie. W praktyce oznacza to tyle, że takich programów nie można amortyzować.
Wartość początkowa
Wartość początkową praw majątkowych, w tym licencji i autorskich praw majątkowych, stanowi cena nabycia tych praw, z tym że jeżeli wynagrodzenie (opłaty) wynikające z umowy licencyjnej albo z umowy o przeniesienie innych praw majątkowych jest uzależnione od wysokości przychodów z licencji lub praw uzyskanych przez licencjobiorcę albo nabywcę - przy ustalaniu wartości początkowej praw majątkowych, w tym licencji, nie uwzględnia się tej części wynagrodzenia.
Podatnicy mogą nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku, w tym m.in. licencji, których wartość początkowa nie przekracza 3,5 tys. zł; wydatki poniesione na ich nabycie stanowią wówczas koszty uzyskania przychodów w miesiącu oddania ich do używania. W takim przypadku program komputerowy traktowany jest, jakby nie był wartością niematerialną i prawną. Jednak trzeba podkreślić, że podatnik, mimo że wartość programu komputerowego nie przekracza 3,5 tys. zł, może go amortyzować jak wartość niematerialną i prawną. Jak z tego wynika, w takim przypadku podatnik ma dwie możliwości. Po pierwsze, może dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego. Po drugie, może amortyzować licencję programu komputerowego w normalnym trybie. Decyzja co do wybranej metody postępowania należy do podatnika.
Składniki majątku, których wartość początkowa jest wyższa niż 3,5 tys. zł, wprowadza się do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania.
Odpisy amortyzacyjne
Decydując się na amortyzację licencji programów komputerowych, trzeba wiedzieć, że przed rozpoczęciem dokonywania odpisów amortyzacyjnych podatnik będzie musiał ustalić metodę amortyzacji dla poszczególnych wartości niematerialnych i prawnych. Co więcej - jak wyjaśnił NSA w wyroku z 19 sierpnia 2004 r. (sygn. akt FSK 365/04; publikowany w ONSAiWSA z 2005 r. nr 5, poz. 102) - w trakcie trwania amortyzacji środka trwałego nie można dokonać zmiany metody amortyzacji tego środka.
Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek lub wartość wprowadzono do ewidencji (wykazu), do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór; suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również odpisy, których nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.
Okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych od licencji (sublicencji) na programy komputerowe oraz od praw autorskich nie może być krótszy niż 24 miesiące.
AMORTYZACJA PRAWA
W przypadku użytkowania programów komputerowych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej można przyjąć, że mamy do czynienia z wartością niematerialną i prawną, która, jeśli tylko przewidywany okres jej używania jest dłuższy niż rok, zaś wartość przekracza 3,5 tys. zł, podlega amortyzacji.
MINIMALNE OKRESY AMORTYZACJI WARTOŚCI NIEMATERIALNYCH I PRAWNYCH
  • 24 miesiące - licencje (sublicencje) na programy komputerowe oraz prawa autorskie,
  • 24 miesiące - licencje na wyświetlanie filmów oraz na emisję programów radiowych i telewizyjnych,
  • 12 miesięcy - poniesione koszty zakończonych prac rozwojowych,
  • 60 miesięcy - pozostałe wartości niematerialne i prawne.
Przykład: System komputerowy o wartości 1,5 tys. zł bez amortyzacji
Podatnik kupił wraz z zestawem komputerowym licencję na użytkowanie wraz z tym zestawem systemu operacyjnego. Cena nabycia licencji wyniosła 1,5 tys. zł. Podatnik zdecydował, że w związku z tym, że wartość nabytej licencji nie przekracza 3,5 tys. zł, nie będzie zaliczał jej do wartości niematerialnych i prawnych. W konsekwencji podatnik zaliczył jednorazowo 1,5 tys. zł do kosztów uzyskania przychodów. Licencja została oddana do używania w czerwcu 2007 r. W związku z tym podatnik zaliczył ten wydatek do kosztów czerwca.
Przykład: System komputerowy o wartości 1,5 tys. zł z amortyzacją
Podatnik nabył licencję na ten sam system operacyjny, za tę samą cenę i w tym samym czasie. Tym razem postanowił zaliczyć tę licencję do wartości niematerialnych i prawnych. Licencję wpisał w związku z tym do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych. Z uwagi na to, że wartość licencji jest niższa niż 3,5 tys. zł, podatnik postanowił dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego w miesiącu oddania licencji do używania (czerwiec 2007 r.). Dokonany w ten sposób odpis amortyzacyjny zaliczył do kosztów uzyskania przychodów.
EWA MATYSZEWSKA
ewa.matyszewska@infor.pl
Podstawa prawna
■ Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
■ Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.).