Krzysztof Biernacki
prawnik, ekspert podatkowy w Kancelarii Prawa Gospodarczego Koksztys z Wrocławia
Zgodnie z art. 272 Ordynacji podatkowej czynności sprawdzające mają na celu wyłącznie formalną weryfikację składanych deklaracji. Efektem tego postępowania może być tylko korekta deklaracji złożona dobrowolnie przez podatnika lub zaakceptowana przez niego korekta przygotowana przez organy podatkowe. Jeżeli podatnik odmawia złożenia korekty, wówczas takie oświadczenie definitywnie kończy czynności sprawdzające w tym zakresie (por. wyrok NSA z 15 października 1999r., III ART. 223/99). Mając na uwadze, że zgodnie z art. 21 par. 5 Ordynacji podatkowej dane zawarte w deklaracji są wiążące, chyba że organ podatkowy wykaże ich niezgodność ze stanem faktycznym, dla podatnika niezłożenie korekty deklaracji w ramach czynności sprawdzających może skutkować bądź podjęciem postępowania kontrolnego, bądź bezpośrednio postępowania podatkowego. Wybór odpowiedniego działania leży po stronie organu podatkowego i uzależniony jest od zakresu posiadanego materiału dowodowego. Pamiętać należy, że w świetle art. 281 par. 2 Ordynacji podatkowej celem kontroli jest sprawdzenie, czy podatnik wywiązuje się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Ograniczony zakres czynności sprawdzających, które sprowadzają się do weryfikacji aspektów formalnych deklaracji (brak pomyłek rachunkowych, wypełnienie odpowiednich pól deklaracji), może uniemożliwiać organowi podatkowemu sprawne przeprowadzenie postępowania i wydanie decyzji. Wówczas po czynnościach sprawdzających podejmie on postępowanie kontrolne celem weryfikacji, czy kwoty wykazane w deklaracji znajdują swoje uzasadnienie w rzeczywistości. Ostatecznie materiał dowodowy zgromadzony w ramach kontroli podatkowej oraz wcześniejsze informacje zebrane przy czynnościach sprawdzających stanowić będą podstawę do podjęcia postępowania podatkowego. Jeżeli natomiast w wyniku czynności sprawdzających organ podatkowy uzna, że posiadane informacje są wystarczające do wydania decyzji lub relatywnie łatwo uzupełni je w ramach postępowania dowodowego w trakcie postępowania podatkowego, wówczas może on już nawet podczas prowadzenia czynności sprawdzających podjąć takie postępowanie i wydać decyzję o zaległości podatkowej, która zastąpi złożoną przez podatnika deklarację. Pamiętać należy, że zawsze wydając decyzję określającą zobowiązanie podatkowe odmiennie od złożonej wcześniej deklaracją podatnika, organ kwestionując wykazane z niej wartości, musi udowodnić, że są one niezgodne ze stanem faktycznym, do czego niezbędne jest zebranie odpowiednich dowodów. Może tego dokonać tylko w ramach kontroli lub samego postępowania podatkowego.
Podsumowując, organ podatkowy ma prawo podjąć zarówno w trakcie, jak też po przeprowadzeniu czynności sprawdzających, postępowanie podatkowe, które może zostać zakończone decyzją. Jeżeli natomiast stwierdzi on, że niezbędne jest poszerzenie posiadanych informacji, które najsprawniej uzyska przez przeprowadzenie kontroli podatkowej u podatnika, wówczas efektem czynności sprawdzających może być kontrola, a dopiero po jej zakończeniu podjęcie postępowania podatkowego zakończonego wydaniem decyzji. W uzupełnieniu wskazać można, że jeżeli kontrolę podejmie urząd kontroli skarbowej, wówczas może on wydać decyzję pokontrolną bez odrębnego podejmowania postępowania podatkowego (art. 24 ust. 1 pkt 1 ustawy o kontroli skarbowej).
(MGM)