Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego.
Ustawa o VAT zwalnia od podatku dostawę obiektów budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyjątkiem obiektów i ich części, które mają być zasiedlone lub zamieszkane po raz pierwszy; zwolnienie nie dotyczy części budynków przeznaczonych na cele inne niż mieszkaniowe. Zwolnienie to nie ma zastosowania, jeżeli w okresie pięciu lat od ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego jest zawierana umowa o przekształcenie przysługującego członkowi prawa na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lub ustanowienie w miejsce tego prawa odrębnej własności lokalu podstawą opodatkowania jest różnica między wartością rynkową lokalu a wartością zwaloryzowanego wkładu mieszkaniowego, pomniejszona o kwotę podatku.
Natomiast w ogóle nie będzie podlegało podatkowi od towarów i usług, gdy ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego oraz zasiedlenie tego lokalu nastąpiło, gdy obowiązywała stara ustawa o VAT z 1993 roku, czyli przed 1 maja 2004 r.
W tym miejscu należy jeszcze wspomnieć, że do końca zeszłego roku w okresie od dnia przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej do 31 grudnia 2007 r. do przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz przeniesienia na rzecz członka spółdzielni własności lokalu mieszkalnego lub własności domu jednorodzinnego stosowało się stawkę podatku 0 proc.
Z ustawy o VAT wynika więc, że w zależności od momentu ustanowienia i przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego różnie będzie wyglądała kwestia opodatkowania VAT.
Po pierwsze, jeżeli ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego oraz zasiedlenie tego lokalu nastąpiło przed 1 maja 2004 r. (obie przesłanki wystąpią łącznie) – wówczas przekształcenie po 1 maja 2004 r. spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub na odrębną własność lokalu nie podlega w ogóle VAT. Ustanowienie tego prawa zostało dokonane pod rządami starej ustawy, która nie przewidywała opodatkowania takiego przekształcenia.
Drugi przypadek zachodzi, gdy ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego oraz zasiedlenie tego lokalu nastąpiło po 1 maja 2004 r., a przekształcenie tego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub na odrębną własność lokalu następuje w ciągu pięciu lat od ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego – czynności te podlegają opodatkowaniu VAT.
Oznacza to, że do 31 grudnia 2007 r. przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub na odrębną własność lokalu było opodatkowane 0-proc. stawką VAT.
Od 1 stycznia 2008 r. podlega natomiast opodatkowaniu stawką 7 proc. w ramach definicji budownictwa społecznego, czyli związane jest z powierzchnią użytkową lokalu mieszkalnego. Z definicji budownictwa społecznego wynika, że jeżeli powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego będzie wynosić do 150 mkw., to takie przekształcenie będzie podlegać w całości stawce 7 proc., natomiast gdy powierzchnia użytkowa lokalu będzie przekraczać 150 mkw., to wówczas stawka 7 proc. będzie miała zastosowanie do tej części lokalu do 150 mkw., pozostała część będzie podlegać opodatkowaniu stawką 22 proc.
Jednak na mocy rozporządzenia wykonawczego do ustawy o VAT, które obniża do 7 proc. również zbycie obiektów budownictwa mieszkaniowego lub ich części nieobjętych definicją budownictwa społecznego, limity te na razie nie mają zastosowania.
Wreszcie trzecia sytuacja ma miejsce, gdy ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego oraz zasiedlenie tego lokalu nastąpiło po 1 maja 2004 r. a przekształcenie tego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub na odrębną własność lokalu następuje po pięciu latach od ustanowienia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Takie czynności są zwolnione od podatku w ramach zwolnienia z VAT dostawy obiektów budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyjątkiem obiektów i ich części, które mają być zasiedlone lub zamieszkane po raz pierwszy (zwolnienie nie dotyczy części budynków przeznaczonych na cele inne niż mieszkaniowe).
• Art. 41, art. 43, art. 146, art. 153 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).