Podatnik zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej i złożył do urzędu skarbowego zgłoszenie o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Po likwidacji działalności i wyrejestrowaniu firmy stwierdził, że w wyniku błędnego naliczania VAT przez program komputerowy odprowadził do urzędu skarbowego wyższy podatek. Czy po likwidacji działalności (czerwiec 2006 r.) można odzyskać nadpłacony VAT - pyta czytelniczka w liście do redakcji. O rozwiązanie problemu poprosiliśmy Izbę Skarbową w Warszawie i Andrzeja Pośniaka, prawnika z CMS Cameron McKenna.

PYTANIE PODATNIKA
IZBA SKARBOWA W WARSZAWIE ODPOWIEDZIAŁA GP
Nadpłata w podatku od towarów i usług stanowi formę zwrotu podatku. Za nadpłatę uważa się kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku.
Nadpłata w podatku od towarów i usług powstaje z dniem złożenia korekty deklaracji VAT obniżającej wysokość zobowiązania podatkowego w związku ze zwiększeniem kwoty podatku naliczonego lub obniżeniem kwoty podatku należnego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług. Odnosząc się do kwestii korekty deklaracji VAT - należy zaznaczyć, że obecnie każdy podatnik może dokonać korekty uprzednio złożonej deklaracji, pod warunkiem że odrębne przepisy nie zabraniają tego prawa. Zasada ta dotyczy również deklaracji VAT. Gdy podatnik składa korektę deklaracji obniżającą wysokość zobowiązania podatkowego, to nadpłata powstaje z dniem złożenia korekty.
Uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o nadpłatę przysługuje podatnikom, których zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania, jeżeli w deklaracjach wykazali zobowiązanie podatkowe nienależne lub w wysokości większej od należnej i wpłacili zadeklarowany podatek. Zobowiązanie w VAT jest objęte deklaracjami samowymiarowymi podatnika.
Omawiając kwestię nadpłaty, należy zwrócić także uwagę, że prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wygasa po upływie pięciu lat od dnia złożenia deklaracji.
A zatem musi być wniosek podatnika w sprawie stwierdzenia nadpłaty, a wnioskowi musi towarzyszyć korekta deklaracji. Jeśli treść skorygowanej deklaracji nie budzi zastrzeżeń, organ podatkowy zwraca nadpłatę bez wydawania decyzji. W takim wypadku wniosek o stwierdzenie nadpłaty i towarzysząca mu deklaracja jest samowymiarem. Jeśli natomiast organ podatkowy ma zastrzeżenia co do zasadności wniosku i co do prawidłowości samoobliczenia podatku, to wydaje decyzję.
W przedstawionej sprawie podmiot zlikwidował działalność gospodarczą, czyli przestał być podatnikiem VAT, a zatem przestał być również stroną postępowania. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Natomiast zgodnie z art. 15 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne lub jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat tej działalności.
Aby ubiegać się o zwrot nadpłaconego VAT, podmiot powinien złożyć wniosek o zwrot nadpłaty i deklarację korygującą VAT jeszcze przed zaprzestaniem działalności i złożeniem do urzędu skarbowego zgłoszenia o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (VAT-Z). Ważne jest też, aby nie likwidować konta bankowego, bowiem zwrot nadpłaty następuje na wskazany rachunek bankowy.
EKSPERT WYJAŚNIA
Jeżeli podatnik zapłacił podatek nienależnie albo w kwocie wyższej od należnej, jest uprawniony do wystąpienia do właściwego organu podatkowego z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty podatku. Zasada ta dotyczy również podatku od towarów i usług w zakresie, w jakim nie mają zastosowania przepisy ustawy o VAT.
Andrzej Pośniak
prawnik Kancelarii CMS Cameron McKenna
Jeżeli nadpłata w podatku od towarów i usług wynika z różnicy pomiędzy wartościami VAT należnego i VAT naliczonego, wykazaną w deklaracji za dany miesiąc/kwartał, kwota ta podlega zwrotowi (na wniosek podatnika) zgodnie z procedurą wskazaną w ustawie o VAT. Jeżeli jednak nadpłata w zakresie podatku od towarów i usług wyniknie z okoliczności, które przekraczają ramy wskazanego mechanizmu, zwrot kwoty nadpłaty następuje zgodnie z procedurą określoną w Ordynacji podatkowej.
W klasycznej zatem sytuacji, tj. zakładając kontynuowanie działalności gospodarczej przez podatnika, w przypadku zaistnienia drugiego z opisanych przypadków podatnik ten byłby uprawniony do wystąpienia do urzędu skarbowego z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty VAT. Do wniosku powinien załączyć skorygowaną deklarację VAT, stanowiącą podstawę powstania nadpłaty. W efekcie urząd skarbowy powinien dokonać zwrotu nadpłaty w terminie dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wraz ze skorygowaną deklaracją. Prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty w opisanej sytuacji wygasa po upływie pięciu lat od dnia złożenia deklaracji.
Powstaje jednak pytanie, czy ten mechanizm można zastosować w sytuacji, gdy podatnik uległ likwidacji między dniem zapłaty VAT, w wysokości wyższej od należnej, a dniem powzięcia przez tego podatnika informacji, że zapłacił za dużo. Próbując odpowiedzieć na to pytanie, należy rozważyć dwie kwestie: kto może wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty w takiej sytuacji oraz czy w ogóle takie prawo jeszcze komukolwiek przysługuje. W przypadku, w którym swoją działalność zlikwidowała osoba fizyczna, teoretycznie można by przyjąć, że osoba ta jest uprawniona do żądania zwrotu nadpłaty. Co jednak w przypadku likwidacji np. spółki kapitałowej? Trudno byłoby przyjąć, że uprawnienie to przysługuje byłym wspólnikom zlikwidowanej spółki, choć zapewne można by znaleźć kilka argumentów za tą tezą. Warto się więc zastanowić, czy w ogóle ktokolwiek może w takiej sytuacji wystąpić do urzędu skarbowego z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty. Odpowiedź wydaje się być negatywna. Wynika to z przepisów Ordynacji podatkowej, które wprost wskazują, że z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty może wystąpić - co do zasady - podatnik, płatnik lub inkasent. Natomiast w przypadku likwidacji działalności prowadzonej przez osobę fizyczną albo likwidacji spółki ani były przedsiębiorca, ani wspólnicy zlikwidowanej spółki nie posiadają przymiotu podatnika, płatnika czy inkasenta. Wówczas nie będzie też żadnego następcy prawnego, który w ramach sukcesji wstąpiłby w prawa likwidowanego podmiotu.
Warto dodać, że znacznie korzystniejsza byłaby sytuacja podatnika, który wykazałby nadpłatę w zakresie podatku od towarów i usług jeszcze przed wykreśleniem go z rejestru VAT.
Reasumując, choć, jak się wydaje, przepisy prawa podatkowego praktycznie uniemożliwiają wystąpienie do urzędu skarbowego z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty podatku od towarów i usług, w omawianym przypadku nie ulega wątpliwości, że Skarb Państwa otrzymał nienależne przysporzenie pieniężne. W ramach odrębnej analizy można by zatem zastanowić się, kto i czy w ogóle mógłby wystąpić z powództwem cywilnym przeciwko Skarbowi Państwa w tym zakresie.
Opracowała EWA MATYSZEWSKA
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 72-80 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
■ Art. 86 ust. 13 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).