Jak w najnowszym orzecznictwie sądowym oceniany jest generalny zakaz odliczania podatku naliczonego związanego z wydatkami, których nie można zaliczyć do kosztów podatkowych?
HUBERT JĄDRZYK
partner PricewaterhouseCoopers
Wyrok dotyczący tej bardzo istotnej kwestii wydał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie 30 kwietnia 2008 r. W ustnym uzasadnieniu wyroku sąd uznał, że zakaz odliczania VAT od wydatków, które nie mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów, jest sprzeczny z prawem wspólnotowym.
Sąd podkreślił, że pozbawienie podatnika prawa do odliczania VAT po dniu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej musi być regulowane w sposób ścisły i zgodny z przepisami wspólnotowymi. Sąd przyznał, że w art. 17 ust. 6 VI Dyrektywy (obecnie: art. 176 Dyrektywy 2006/112/WE) dopuszczono możliwość utrzymania w mocy tych ograniczeń w zakresie odliczania VAT, które istniały w momencie przystąpienia do UE. Nie oznacza to jednak, że mogą być utrzymane takie ograniczenia, które są niezgodne z prawem unijnym. Sam fakt, że art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT z 2004 roku posiadał swój odpowiednik w ustawie o VAT z 1993 roku (art. 25 ust. 1 pkt 3), nie wyklucza ewentualności, że przepis ten jest sprzeczny z prawem unijnym.
Zdaniem sądu, art. 17 ust. 6 VI Dyrektywy (oraz art. 176 Dyrektywy 2006/112/WE) muszą być analizowane w zgodzie z II Dyrektywą VAT. Sąd zauważył przy tym, że ta ostatnia Dyrektywa nigdy nie obowiązywała w Polsce (została zastąpiona przez VI Dyrektywę, zanim Polska przystąpiła do Wspólnoty). Niemniej jednak - jak wielokrotnie podkreślał ETS - musi być uznana za punkt wyjścia przy interpretacji zakazu ustanawiania nowych ograniczeń, wynikającego z art. 17 ust. 6 VI Dyrektywy (oraz art. 176 Dyrektywy 2006/112/WE). W przeciwnym bowiem razie przepisy te miałyby różne zastosowanie w stosunku do różnych państw członkowskich, co byłoby niedopuszczalne.
Sąd stwierdził także, że z art. 11 ust. 4 II Dyrektywy wynika, że zakaz odliczania VAT może dotyczyć tylko konkretnie określonych towarów i usług. Nie jest dopuszczalne stosowanie tak ogólnego kryterium jak to, które zostało użyte w art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. Tym bardziej że - jak podkreślił sąd - przepis ten odnosi się nie tyle do towarów i usług, co do sytuacji, w jakiej znalazł się podatnik (niemożność rozpoznania kosztu podatkowego). Tym sposobem - gdyby zaakceptowano legalność art. 88 ust. 1 pkt 2) ustawy o VAT - doszłoby do zróżnicowania sytuacji podatników nabywających rodzajowo takie same towary lub usługi. Część podatników miałaby prawo do odliczenia podatku naliczonego, a inna część - jak np. podatnik, który zaniechał inwestycji - byłaby tego prawa pozbawiona.