Subskrybuj nas na Youtube
Opłaty pobierane przez samorządy z tytułu przekształcenia użytkowania wieczystego nieruchomości we własność powinny być powiększane o podatek od towarów i usług – uznała Juliane Kokott, rzeczniczka generalna Trybunału Sprawiedliwości UE.
Jej opinia nie jest wiążąca dla sędziów unijnego trybunału, ale w praktyce przy orzekaniu najczęściej kierują się oni wskazówkami swoich rzeczników.
Problem, który trafił na wokandę TSUE, powstał 1 stycznia 2019 r., gdy w życie weszła ustawa przekształceniowa (Dz.U. z 2018 r. poz. 1716). Zgodnie z jej postanowieniami dotychczasowi użytkownicy wieczyści gruntów stali się ich właścicielami. W zamian muszą płacić roczne opłaty z tytułu przekształcenia przez 20 lat. Na wniosek mogą też uiścić płatność jednorazowo. Wysokość opłat przekształceniowych odpowiada stawce należnej dotychczas z tytułu użytkowania wieczystego.
Jaki VAT i od kiedy?
Gminy uważają, że taka opłata nie podlega VAT, bo wraz ze zmianą użytkowania wieczystego gruntu we własność nie dojdzie do odpłatnej dostawy towarów. Nastąpiła ona wcześniej z chwilą ustanowienia pierwotnego prawa użytkowania wieczystego i nie może dojść do niej ponownie. Innego zdania jest fiskus. Jak wyjaśnił Filip Świtała, były wiceminister finansów, w odpowiedzi z 4 marca 2019 r. na interpelację poselską nr 29137, choć samo przekształcenie we własność nie może być traktowane jako ponowna odpłatna dostawa towarów, to nie w każdym przypadku opłaty z tego tytułu są bez VAT. Istotne jest bowiem, kiedy zostało ustanowione użytkowanie wieczyste.
Jeśli stało się tak przed 1 maja 2004 r., to opłaty przekształceniowe nie podlegają VAT, tak jak nie było opodatkowane samo ustanowienie prawa użytkowania wieczystego.
Co innego, jeśli nastąpiło to po 1 maja 2004 r. Od tego dnia ustanowienie prawa użytkowania wieczystego zaczęło być traktowane jako dostawa towarów, a więc także opłaty z tytułu przekształcenia tego prawa we własność zaczęły podlegać opodatkowaniu. Należy je bowiem traktować jako element ceny za dokonaną już dostawę gruntu.
W praktyce więc – zdaniem fiskusa – samorządowcy powinni rozliczać VAT od takich opłat według odpowiedniej stawki: 22 proc. (jeśli prawo użytkowania wieczystego ustanowiono od 1 maja 2004 r. do końca grudnia 2010 r.) i 23 proc. (jeśli odbyło się to po 31 grudnia 2010 r.).
Sąd nabiera wątpliwości
Takie stanowisko zaprezentował też dyrektor Krajowej Administracji Skarbowej w interpretacji indywidualnej wydanej na wniosek gminy Wrocław. Samorząd wniósł skargę na tę interpretację do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu. Gmina argumentowała, że użytkownik wieczysty uzyskał status podobny do właściciela już z dniem ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. W dniu przekształcenia tego prawa we własność nie dojdzie więc do ponownej dostawy gruntu. Drugim argumentem gminy było to, że w tej sprawie działa jako organ władzy publicznej, a więc tym bardziej opłata przekształceniowa nie powinna być opodatkowana.
WSA nabrał wątpliwości, zawiesił postępowanie i zadał pytanie prejudycjalne do TSUE (postanowienie z 19 czerwca 2019 r., sygn. akt I SA/Wr 265/19). Zapytał, czy przekształcenie użytkowania wieczystego we własność można traktować bądź to jako klasyczną dostawę towarów w rozumieniu art. 14 ust. 1 unijnej dyrektywy VAT bądź jako dostawę w zamian za odszkodowanie, z nakazu wydanego przez organ władzy publicznej w rozumieniu art. 14 ust. 2 lit. a unijnej dyrektywy. Sąd interesowało również, czy gmina, pobierając takie opłaty, działa w charakterze organu władzy publicznej, czy też jednak podatnika VAT.
Na razie wygrywa fiskus
Wyrok w tej sprawie jeszcze nie zapadł, ale znamy już opinię rzeczniczki unijnego trybunału. Zdaniem Juliane Kokott obecni właściciele uzyskali ekonomiczne władztwo nad gruntem już z chwilą ustanowienia użytkowania wieczystego. Słusznie zatem ustanowienie użytkowania wieczystego jest kwalifikowane jako dostawa opodatkowana na mocy art. 14 ust. 1 dyrektywy VAT – uznała rzeczniczka TSUE. Podkreśliła, że przekształcenie powoduje jedynie zmianę przedmiotu dostawy i o ile pierwotnie opłata była uiszczana z tytułu użytkowania wieczystego, o tyle obecnie za jego własność. Płatność ciągle jednak odnosi się do dostawy nieruchomości – wyjaśniła rzeczniczka generalna.
Dodała, że samorząd działa w tej sprawie jako podatnik VAT, a nie organ władzy publicznej. Gmina pobiera opłatę w charakterze dotychczasowego właściciela nieruchomości, a sama operacja przekształcenia ma podstawę w prawie cywilnym, a nie przepisach administracyjnych. Rację w sporze ma więc fiskus, a opłaty przekształceniowe powinny być powiększane o odpowiednią stawkę VAT.
orzecznictwo
Opinia rzeczniczki generalnej TSUE z 3 września 2020 r., sygn. akt C-604/19.
