Czy uczestnik PPK sam powinien rozliczyć się z podatku?

Regułą jest, że zgromadzone w PPK oszczędności będzie można wypłacić po ukończeniu 60. roku życia. Ustawa o PPK przewiduje jednak kilka możliwości wcześniejszej wypłaty. Jedną z nich jest uregulowana w art. 98 ustawy możliwość wypłaty przez uczestnika, który nie ukończył 45 lat, do 100 proc. środków zgromadzonych na rachunku, które to środki mają posłużyć na pokrycie wkładu własnego w związku z zaciągnięciem kredytu na budowę lub przebudowę budynku mieszkalnego, mieszkania lub na nabycie nieruchomości gruntowej.

Wskazana instytucja jest atrakcyjnym dla uczestnika sposobem pozyskania środków na wkład własny, ponieważ wypłacona kwota nie będzie oprocentowana, niektórzy mogą chcieć ją porównać do nieodpłatnej pożyczki (chociaż mówimy docelowo o prywatnych środkach uczestnika PPK).

Warto podkreślić, iż wypłata dokonywana jest na podstawie umowy zawieranej bezpośrednio pomiędzy uczestnikiem a instytucją finansową zarządzającą PPK. Ustawa wskazuje elementy obligatoryjne niniejszej umowy, pośród których możemy wymienić: oznaczenie inwestycji, która ma zostać sfinansowana, zasady i terminy dokonania wypłaty oraz zasady i termin zwrotu wypłaconych środków, który nie może być krótszy niż 5 i dłuższy niż 15 lat.

Pomimo zwolnienia z PIT, którym zasadniczo objęte są wypłaty z PPK, w przypadku braku zwrotu środków w określonym w umowie z instytucją finansową terminie, zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 11a ustawy o PIT po stronie uczestnika może powstać dochód do opodatkowania. Wskazany dochód zakwalifikowany został przez ustawodawcę do kategorii zysków kapitałowych, podlega więc opodatkowaniu stawką 19 proc. zryczałtowanego podatku dochodowego.

Dochód uczestnika w tym przypadku będzie liczony od kwoty niezwróconych w terminie środków. W przypadku dokonania częściowego zwrotu, opodatkowaniu podlegał będzie wyłącznie dochód uzyskany w związku z niezwróconymi środkami.

Dochód powstanie, gdy środki wypracowały wcześniej zysk na inwestycji. W celu wyliczenia dochodu, kwota niedokonanego w terminie zwrotu wypłaconych środków pomniejszona powinna być o koszt nabycia odkupionych jednostek uczestnictwa lub umorzonych jednostek rozrachunkowych przypadających na ten niedokonany zwrot. Jednocześnie należy wskazać, iż dochód uczestnika powstaje w dniu następującym po dniu w którym pobrane środki miały zostać zwrócone zgodnie z umową.

Zasadniczo obowiązki płatnika podatku dochodowego w przypadku wypłat z PPK ciążą na instytucji finansowej zarządzającej PPK. Mając jednak na uwadze treść art. 41 ust. 4 ustawy o PIT, ustawodawca nie przewiduje jednak takiego obowiązku w przypadku dochodu uczestnika PPK uzyskanego w związku z wypłatą dokonaną na podstawie art. 98 ustawy o PPK w zakresie w jakim uczestnik pracowniczego planu nie dokonał zwrotu wypłaconych środków w terminie wynikającym z umowy. W takim przypadku obowiązek w zakresie uiszczenia podatku będzie ciążył na uczestniku PPK który otrzymał wypłatę, nie zaś na instytucji finansowej.

Powyższe stanowisko zostało również potwierdzone przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w Interpretacji indywidualnej z dnia 6 września 2019 r., sygn. 0114-KDIP3-2.4011.338.2019.1.MG. Organ podatkowy wskazał dodatkowo, iż na zarządzającym PPK nie będą ciążyły obowiązki informacyjne wynikające z art. 42a ust. 1 Ustawy PIT tj. nie będzie on zobowiązany nawet do przekazania uczestnikowi PIT-11, w związku z niedokonaniem przez uczestnika zwrotu środków zgromadzonych na jego rachunku PPK.

Wskazany przepis nakłada na podmioty wypłacające świadczenia z innych źródeł obowiązki sprawozdawcze, nawet jeżeli podmioty te nie są płatnikami. Z obowiązku określonego w tym przepisie wyłączone są jednak dochody wymienione w art. 21 ustawy PIT, czyli dochody zwolnione. Przepis art. 21 ust. 1 pkt 58c lit b) Ustawy PIT stanowi, że wypłata na pokrycie wkładu jest, co do zasady zwolniona, jednak zwolnienie nie ma zastosowania, jeżeli środki nie zostaną zwrócone do PPK w określonym terminie. Jest więc to zwolnienie warunkowe, które obowiązuje w chwili wypłaty dokonanej zgodnie z art. 98 ustawy o PPK. W przypadku omawianego dochodu po stronie instytucji finansowej obowiązki informacyjne nie powstaną.

Należy jednak podkreślić, iż w takiej sytuacji uczestnik powinien skontaktować się z instytucją finansową zarządzającą PPK, w celu uzyskania informacji niezbędnych do prawidłowego obliczenia podatku.

Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie zabezpiecza interesy instytucji finansowych jako płatników PIT. Zarządzający PPK nie będą ponosili ekonomicznego ciężaru podatku w przypadku braku zwrotu pobranej kwoty. Jednocześnie oznacza to nałożenie na uczestnika obowiązku samodzielnego rozliczenia podatku dochodowego z tytułu wypłaty, co może być uciążliwe z powodu skomplikowanej metody ustalania wysokości należnego podatku.