Duże możliwości skorzystania z podatkowych preferencji dla wydatków na badania i rozwój mają m.in. banki i ubezpieczyciele. Problemem może być jednak określenie, które działania dają prawo do odliczenia.
Ulga B+R pozwala na dodatkowe odliczenie od podstawy opodatkowania 100 proc. kwalifikowanych kosztów. Innymi słowy, przy stawce CIT na poziomie 19 proc. każde 100 zł kosztów kwalifikowanych wydane na B+R pozwala na zmniejszenie podatku dochodowego o 19 zł. Z kolei – jak pokazują opublikowane przez Ministerstwo Finansów dane największych podatników – banki i ubezpieczyciele oraz inne firmy z sektora finansowego mają bardzo wysokie podstawy opodatkowania.
Definicję ustawową działalności B+R znaleźć można w ustawie z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1036; dalej: ustawa o CIT). Jest ona jednak dosyć ogólna i nie daje jasnej odpowiedzi co do poszczególnych projektów realizowanych przez przedsiębiorstwa. Nie zawiera również żadnych szczególnych rozwiązań dla sektora bankowego czy ubezpieczeniowego.
Wynajem serwera nie jest objęty ulgą B+R
Wynajem serwera nie jest objęty ulgą B+R

Zobacz również
Badania i rozwój bardzo często, choć niesłusznie, kojarzą się wyłącznie z wynalazkami, odkrywaniem nowych leków czy lotami kosmicznymi. W praktyce zaś w każdej firmie co jakiś czas następuje udoskonalenie istniejących produktów lub usług albo stworzenie całkiem nowych. W wyniku prac B+R powstają lepsze silniki, szczelniejsze okna, oszczędniejsze żarówki czy sprawniejsze oprogramowanie.
Nie inaczej jest w bankowości i ubezpieczeniach – szczególne znaczenie ma tutaj kwestia oprogramowania. Sektor finansowy w ostatnich latach bardzo intensywnie inwestuje w rozwój nowych technologii: od płatności zbliżeniowych, bezpieczniejszych czipów w kartach, przez e-bankowość, aplikacje do zgłaszania szkód online czy rozwiązania chmurowe. Mało kto wyobraża sobie obecnie funkcjonowanie bez bankowości internetowej czy szybkich przelewów w e-sklepach.
Czerwińska: Wprowadzimy kolejne ulgi podatkowe na B+R
Czerwińska: Wprowadzimy kolejne ulgi podatkowe na B+R

Zobacz również
Wszystkie te rozwiązania mają to do siebie, że zazwyczaj zostały wymyślone na potrzeby konkretnego podmiotu oraz dostosowane do jego skali czy portfolio klientów, czyli powstały w wyniku prac badawczo-rozwojowych.

Określenie działalności badawczo-rozwojowej

W definiowaniu działalności B+R w sektorze finansowym można odwołać się do zewnętrznych źródeł i ugruntowanej praktyki z innych obszarów. Szeroko stosowany w pomocy publicznej, w tym grantach i dotacjach, „Podręcznik Frascati” wskazuje przykłady działań, które mogą być uznane za badania i rozwój:
  • badania matematyczne związane z analizą ryzyka finansowego,
  • opracowywanie modeli ryzyka dla polityki kredytowej,
  • eksperymentalne opracowywanie nowego oprogramowania dla bankowości domowej,
  • opracowanie technik badania zachowań konsumenckich w celu tworzenia nowych rodzajów rachunków i usług bankowych,
  • badania mające na celu identyfikację nowych ryzyk lub nowych cech ryzyka, które należy uwzględnić w umowach ubezpieczeniowych,
  • badanie zjawisk społecznych mających wpływ na nowe rodzaje ubezpieczeń (zdrowie, emerytury itp.), takie jak w sprawie ochrony ubezpieczeniowej osób niepalących,
  • badania i rozwój związane z bankowością elektroniczną i ubezpieczeniami, usługami internetowymi i aplikacjami e-commerce,
  • badania i rozwój związane z nowymi lub znacznie ulepszonymi usługami finansowymi (nowe koncepcje dla rachunków, pożyczek, ubezpieczeń i instrumentów oszczędnościowych).
W przypadku istotniejszych wątpliwości, czy dany projekt miał charakter badawczo-rozwojowy, można również zwrócić się do dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej.

Co można uwzględnić

Mechanizm ulgi pozwala na odliczenie kosztów poniesionych w związku z czynnościami w ramach działalności B+R. Kategorie kosztów nadających się do odliczenia obejmują wyłącznie:
  • koszty pracownicze,
  • materiały i surowce,
  • ekspertyzy, opinie i usługi nabyte od jednostek naukowych,
  • korzystanie z aparatury naukowo-badawczej,
  • odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, dotyczących działalności B+R oraz
  • koszty poniesione w związku z uzyskaniem ochrony przemysłowej własności intelektualnej.
W praktyce sektora finansowego w uldze B+R najczęściej występują koszty pracownicze oraz odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (np. wykorzystywane w działalności badawczo-rozwojowej serwery, laptopy, środowiska testowe, oprogramowanie narzędziowe etc.).
W bankowości i ubezpieczeniach również bardzo często, nawet częściej niż w sektorze IT, programiści z różnych względów (np. tajemnica bankowa) są zatrudniani na umowach o pracę. W konsekwencji ich koszty, związane z rozwojem nowych bądź udoskonalaniem istniejących produktów lub usług, mogą stanowić koszty kwalifikowane działalności B+R. Ponadto działalność badawczo-rozwojowa jest realizowana nie tylko w ramach działów IT, lecz także przez zespoły odpowiadające za strategię, rozwój produktów korporacyjnych lub indywidualnych czy nawet windykację lub inne prace rozwojowe w zakresie procesów.

Zakres kosztów pracowniczych

Zgodnie z przepisami odliczeniu podlegają wszelkie należności wypłacane pracownikom oraz składki na ubezpieczenia społeczne od tych należności, w części opłaconej przez pracodawców. Należności te obejmują w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty. Ponadto odliczyć można świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń.
Mimo tak precyzyjnego określenia przedmiotu odliczenia ulga B+R dotycząca kosztów pracowniczych wydaje się rodzić najwięcej trudności z uwagi na specyficzne uregulowania w zakresie momentu dokonania odpisów z tytułu tej ulgi. Premie roczne wypłacane po zakończeniu roku, nadgodziny czy nagrody często np. wymagają precyzyjnej kalkulacji i przyjęcia określonych proporcji (kluczy alokacji) dla potrzeb ulgi B+R.

Inne wydatki

Również odliczenie pozostałych kosztów jest możliwe wyłącznie w zakresie, w jakim dotyczą one działalności B+R. W konsekwencji z kalkulacji ulgi należy wyłączyć tę część kosztu, która dotyczy innej działalności przedsiębiorstwa.
O ile w przypadku większości kosztów zagadnienie to nie powinno się pojawić, o tyle może mieć ono znaczenie w przypadku obliczania odliczenia w uldze odpisów od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. W praktyce rzadko zdarza się bowiem, by dany środek trwały (lub wartości niematerialne i prawne) wykorzystywany był w danym przedsiębiorstwie wyłącznie do działalności B+R. Serwer czy linia produkcyjna są zazwyczaj wykorzystywane w zależności od bieżących potrzeb do różnych działalności.
W takich sytuacjach do ulgi należy przyporządkować wyłącznie tę część odpisu, która dotyczy działalności B+R. Jeśli nie jest to technicznie możliwe, to należy rozważyć zastosowanie klucza alokacji.

Prawidłowe wypełnienie deklaracji CIT-BR

Ostatnim krokiem do dokonania odliczenia jest prawidłowe wypełnienie informacji CIT-BR, stanowiącej załącznik do zeznania rocznego. Należy w niej wskazać wartość poniesionych kosztów kwalifikowanych w podziale na poszczególne kategorie. Należy pamiętać o uprzednim wyłączeniu wydatków, które zostały zwrócone przedsiębiorstwu w jakiejkolwiek formie. Wynika to z tego, że ulga pozwala na odliczenie wyłącznie wydatków poniesionych ze środków własnych podatnika. W konsekwencji zatem koszty pokryte np. dotacją nie będą mogły zostać odliczone.
W tym kroku należy policzyć wartość pomniejszającą ostatecznie dochód do opodatkowania w oparciu o limity odliczenia. Od 2018 r. wynoszą one 100 proc. dla wszystkich przedsiębiorstw (niebędących centrum badawczo-rozwojowym), niezależnie od kategorii kosztu.
Kolejnego odliczenia z tytułu ulgi B+R można dokonać w rozliczeniu za 2018 r. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby podmioty finansowe dokonały korekty swoich rozliczeń za lata 2016 i 2017 w związku z prowadzoną, a niewykazaną w rozliczeniu rocznym, działalnością badawczo-rozwojową.
Podsumowując, specyfika sektora finansowego pozwala na istotne odliczenia w ramach ulgi B+R z uwagi na istotne nakłady na badania i rozwój nowych technologii i produktów oraz istotną dochodowość sektora. Należy także mieć na uwadze, że korzyści płynące z prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej w sektorze finansowym to nie tylko obniżenie wysokości należnego podatku, lecz także tworzenie nowych innowacyjnych miejsc pracy oraz budowa gospodarki opartej na wiedzy i technologii.
Tabela Zalety odliczeń nakładów na działalność badawczo-rozwojową
Bez ulgi B+R Z ulgą B+R
Przychody podatkowe 100 000 000 zł 100 000 000 zł
Koszty podatkowe 90 000 000 zł 90 000 000 zł
Podstawa opodatkowania 10 000 000 zł 10 000 000 zł
Koszty kwalifikowane B+R – wynagrodzenia pracowników realizujących prace B+R 5 000 000 zł 5 000 000 zł
Odliczenie z tytułu ulgi B+R nie dotyczy 5 000 000 zł
Podstawa opodatkowania po odliczeniu ulgi B+R 10 000 000 zł 5 000 000 zł
Podatek dochodowy do zapłaty 1 900 000 zł 950 000 zł