Czy organ podatkowy może określić wynagrodzenie z tytułu zbycia udziałów w celu umorzenia, gdy odbiega ono znacznie od wartości rynkowej?
Zgodnie z art. 199 par. 1 kodeksu spółek handlowych udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko wtedy, gdy umowa spółki tak stanowi. Udział może być umorzony za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe). Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa umowa spółki.
W wypadku umorzenia dobrowolnego za wynagrodzeniem wspólnik otrzymuje określoną kwotę, która może jednak znacznie odbiegać od wartości rynkowej. Art. 12 ust. 1 ustawy o CIT, który mówi, że otrzymana kwota stanowi przychód, zastrzega stosowanie art. 14. Zgodnie z art. 14 ustawy o CIT przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Jeżeli jednak cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.
Powstaje zatem pytanie, czy wynagrodzenie otrzymane za zbycie udziałów w celu umorzenia będzie podlegało obowiązkowi ustalania ceny rynkowej zgodnie z art. 14 ustawy o CIT.
W wyroku z 19 sierpnia 2015 r. (sygn. akt II FSK 1747/13) NSA wyraził pogląd, że takie uprawnienie organowi nie przysługuje, ponieważ do transakcji zbycia udziałów w celu umorzenia na podstawie art. 199 k.s.h., w wyniku której spółka otrzymała wynagrodzenie, nie mają zastosowania art. 14 ust. 1 i 2 ustawy o CIT.
Należy podzielić pogląd NSA, że art. 14 może mieć zastosowanie jedynie do transakcji, których elementem jest określona cena sprzedaży. Jednak do tej kategorii czynności, których elementem jest cena, nie da się wprost dopasować transakcji zbycia udziałów w celu umorzenia. Także w innym wyroku (z 9 lutego 2015 r., sygn. akt II FSK 399/13) NSA wskazał, że wypłata wynagrodzenia za umorzone udziały nie powinna być utożsamiana z umową sprzedaży ani inną umową o charakterze wzajemnym.
Organ nie może zatem określić wynagrodzenia z tytułu zbycia udziałów w celu umorzenia, nawet gdy to wynagrodzenie znacznie odbiega od wartości rynkowej.