Funkcjonariusz celny z każdego przeszukania osoby musi sporządzić protokół. Musi to zrobić tak przy sprawdzaniu bagaży, jak i kieszeni
Celnik może przeszukać osobę albo według przepisów o służbie celnej, albo zgodnie z kodeksem postępowania karnego. Jednak są to zupełnie inne przeszukania, różniące się nie tylko trybem dokonania czynności, ale też celem i konsekwencjami. Celnik nie może dowolnie wybierać, który przepis wpisze jako podstawę prawną przeprowadzonego przeszukania.

Przeszukanie celne

Ustawa o Służbie Celnej (Dz.U. z 2009 r. nr 168, poz. 1323 z późn. zm.) daje uprawnienia funkcjonariuszom celnym do przeszukiwania osób, bagażu lub pomieszczeń. Obecnie przepisy nie odróżniają przeszukania osoby od rewizji osobistej.
Celnik może przeszukać osobę, jeżeli nie można w inny sposób stwierdzić, czy przewozi towary, co do których nie zostały spełnione wymogi przewidziane przepisami prawa, w szczególności towary nie zostały przedstawione lub zgłoszone do odprawy celnej. Takie przeszukanie polega na sprawdzeniu odzieży osoby i jej podręcznych rzeczy. Należy je przeprowadzić w miejscu wykluczającym obecność osób postronnych. Przeszukanie powinno być przeprowadzone przez osobę tej samej płci i z poszanowaniem godności osobistej osoby kontrolowanej. Przeszukania dokonuje się na podstawie legitymacji służbowej i stosownego upoważnienia.
– Bez względu na to, czy celnik dokładnie nas przeszuka, czy tylko zajrzy do naszych bagaży, za każdym razem przeszukiwany ma prawo żądać sporządzenia protokołu – tłumaczy Mariusz Sitniczuk z Izby Celnej w Białymstoku.

Przeszukanie policyjne

Ustawa o Służbie Celnej przyznaje celnikom również uprawnienia do dokonania przeszukania zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego. Takie przeszukanie może być przeprowadzone w celu realizacji zadań, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4 – 6 ustawy o Służbie Celnej, czyli zwalczania przestępstw i wykroczeń skarbowych.
Przeszukanie może być także dokonane w przypadku uzasadnionego przypuszczenia popełnienia przestępstw przeciwko zdrowiu, prawu własności intelektualnej, przyrodzie czy środowisku. W tym przypadku niezbędne jest okazanie osobie przeszukiwanej orzeczenia sądu lub prokuratora.
Przystępując do przeszukania, celnik musi pokazać przeszukiwanemu legitymację służbową, postanowienie sądu lub prokuratora i pouczyć o prawie złożenia zażalenia na sposób przeprowadzenia tych czynności do prokuratora.
W sytuacjach niecierpiących zwłoki przeszukanie może się odbyć bez nakazu, ale musi zostać zatwierdzone przez sąd lub prokuratora.
Piotr Wołkowicki, adwokat z kancelarii Olszewski, Tokarski i Wspólnicy, zwraca uwagę, że w interesie osoby przeszukiwanej leży dopilnowanie prawidłowego i szczegółowego opisania w protokole wydanych lub znalezionych przedmiotów. W trakcie czynności trudno jest ocenić, czy przeszukanie jest uzasadnione, czy nie naruszono prawa. Dlatego jeżeli są wątpliwości co do legalności podejmowanych działań, należy wnieść zażalenie do sądu rejonowego.
488,9 tys. liczba kontroli przeprowadzonych w 2010 roku przez wydziały do zwalczania przestępczości celnej