Ujmując aktywa i rezerwy z tytułu podatku odroczonego, firma wykazuje skutki podatkowe transakcji dokonanych w danym roku obrotowym.
ROZMOWA
■ W księgach rachunkowych aktywa i pasywa z tytułu podatku odroczonego są tworzone na koniec okresu obrotowego w związku z różnicami między ujęciem podatkowym a rachunkowym. Na czym polega ich tworzenie?
- Polega na porównaniu bilansów rachunkowych i podatkowych spółki. W wyniku tego określone zostają różnice przejściowe, dodatnie i ujemne. Podmiot powinien uwzględnić różnice przejściowe na pozycjach nieujętych w aktywach i zobowiązaniach, takich jak np. straty podatkowe.
Dodatnie różnice to nic innego jak kwoty, które w przyszłości zwiększą podstawę opodatkowania, ponieważ podatek dochodowy nie został jeszcze rozliczony na transakcjach ujętych w bieżącym bilansie. Z kolei różnice ujemne, to takie, które w przyszłości pomniejszą podstawę opodatkowania, ponieważ korzyść podatkowa z ujęcia tych aktywów/pasywów w bieżącym bilansie nie została zrealizowana w momencie ich ujęcia. Następnie wyliczane są aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego, tj. kwoty, które w przyszłości zmniejszą i zwiększą podatek.
■ Co to oznacza w praktyce?
- Poprzez podatek odroczony staramy się, zgodnie z zasadą współmierności kosztów i przychodów, ująć w bilansie na koniec roku efekt podatkowy wszystkich transakcji w nim ujętych. Również tych, które nie zostały zrealizowane dla celów podatku dochodowego w tym roku, jak np. odsetki naliczone, a niezapłacone. Nie liczmy podatku odroczonego na różnicach trwałych, tj. takich, które nigdy się nie zrealizują podatkowo (nie staną się przychodem lub kosztem podatkowym w przyszłości), jak np. koszty PFRON, amortyzacja samochodów osobowych pow. 20 tys. euro, itd.
■ Kiedy najczęściej pojawia się konieczność tworzenia podatku odroczonego i w jaki sposób należy go wyliczyć?
- Najczęściej pojawiające się różnice przejściowe to różnice na środkach trwałych, rezerwach na należności i rozliczeniach międzyokresowych kosztów. Na przykład w maju 2007 r. jednostka wynajęła lokal i poczyniła inwestycje w obce środki trwałe w wysokości 500 tys. zł. Dla celów rachunkowych środek ten jest amortyzowany przez okres 12 lat. Przepisy podatkowe zezwalają na amortyzację przez 10 lat. Dodatkowo na 31 grudnia 2007 r. jednostka skorygowała należności handlowe, w wysokości 600 tys. zł, o rezerwę na należności wątpliwe w wysokości 122 tys. zł (ze sprzedaży opodatkowanej 22-proc. VAT) i utworzyła rozliczenia międzyokresowe kosztów na niewykorzystane urlopy w wysokości 50 tys. zł. Na 31 grudnia 2007 r. należy utworzyć rezerwę z tytułu odroczonego podatku dochodowego w wysokości 760 zł.
JAK OBLICZYĆ WARTOŚĆ REZERWY
Na 31 grudnia 2007 r. bilansowa wartość środka trwałego to 479 tys. zł., a podatkowa - 475 tys. zł. Powstała dodatnia różnica przejściowa to 4 tys. zł. Dlatego należy utworzyć rezerwę z tytułu odroczonego podatku dochodowego (4000 x 19 proc.) - 760 zł.
Z kolei dla należności wartość podatkowa wynosi 600 tys. zł minus VAT, tj. 22 tys. zł, który nie stanie się kosztem podatkowym w momencie realizacji podatkowej rezerwy na należności. W wyniku tej kalkulacji jednostka powinna rozpoznać aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego w wysokości 28,5 tys. zł.
JAK WYLICZYĆ WARTOŚĆ AKTYWÓW
Na 31 grudnia 2007 r. bilansowa wartość należności to 478 tys. zł, a podatkowa - 578 tys. zł. Również ujęcie rozliczeń międzyokresowych biernych powoduje przejściową różnicę. Suma różnic przejściowych ujemnych wynosi 150 tys. zł. Dlatego należy utworzyć aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego (150 000 x 19 proc.) - 28 500 zł.
■ Jak ujęcie podatku odroczonego wpływa na bilansowy wynik finansowy? W przypadku osiągnięcia zysku jest on podstawą np. do wypłaty dywidend.
- Jak wspomniałem, podatek odroczony zapewnia współmierność kosztów i przychodów, czyli zysk netto odzwierciedla wszystkie znane i możliwe do oszacowania konsekwencje podatkowe działań jednostki zaewidencjonowane w rachunku zysków i start oraz w bilansie w danym roku finansowym.
■ Polskie prawo bilansowe nie nakłada obowiązku tworzenia aktywów i rezerw z tytułu podatku odroczonego na spółki, które nie podlegają obowiązkowemu badaniu, mają jednak taką możliwość. Czy w takiej sytuacji warto z tego prawa skorzystać?
- Przede wszystkim zależy to od oczekiwań użytkowników sprawozdania finansowego. Dodatkowo warto rozważyć przyszłe plany i rozwój jednostki. Jeśli jednostka rozwija się dynamicznie i za dwa lata prawdopodobnie będzie badana, to warto poważnie rozpatrzyć wcześniejsze wdrożenie tej polityki, ponieważ w momencie kiedy jednostka będzie podlegała badaniu i będzie musiała tworzyć aktywa i rezerwy z tytułu podatku odroczonego, będzie to dla niej zmiana zasad rachunkowości, którą powinna ująć retrospektywnie, tj. skorygować dane porównywalne.
Rozmawiała AGNIESZKA POKOJSKA
■ PIOTR ŚWIĘTOCHOWSKI
dyrektor w Dziale Audytu firmy Ernst & Young
