Powołanie się przed organami podatkowymi na pożyczkę sprzed 1 stycznia 2007 r. nie powinno rodzić konieczności zapłaty 20-proc. podatku od czynności cywilnoprawnych.

ANALIZA
W wyniku badania nieujawnionych źródeł przychodów podatnik powołał się na pożyczkę od rodziców, którą otrzymał w 2004 roku. Pożyczka (50 tys. zł) miała charakter dżentelmeńskiej umowy i nie spisano jej na papierze. Nie dokonano też zapłaty podatku. Pojawia się więc pytanie, czy podatnik zapłaci karny podatek?
Rafał Garbarz, menedżer w Ernst & Young, odpowiedział, że w sytuacji zawarcia umowy pożyczki w 2004 roku obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych powstał z chwilą dokonania czynności. Jeżeli jednak podatnik nie złożył deklaracji w terminie pięciu lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powoła się przed organem podatkowym na fakt jej dokonania, powstanie obowiązku podatkowego ma miejsce z chwilą powołania się na ten fakt.
- Ponieważ pięcioletni termin złożenia deklaracji w podatku od czynności cywilnoprawnych nie upłynął, istnieją argumenty za tym, aby stosować przepisy obowiązujące w momencie dokonania czynności. W rezultacie nie powinna mieć zastosowania 20-proc. stawka podatkowa, która weszła w życie od 1 stycznia 2007 r. Należy jednak liczyć się z koniecznością ewentualnego uiszczenia odsetek za zwłokę oraz kar wynikających z przepisów karnych skarbowych. Jednak, zdaniem niektórych organów podatkowych, w tej sytuacji zastosowanie znajdzie 20- -proc. stawka podatkowa - tłumaczył Rafał Garbarz.
Prawo nie działa wstecz
Oświadczenie złożone przez podatnika o zawarciu umowy pożyczki, które formułuje przed upływem pięcioletniego terminu, nie kreuje obowiązku podatkowego. Na ten aspekt zwrócił uwagę Przemysław Polkowski, doradca podatkowy z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy.
- W myśl art. 3 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 68, poz. 450 z późn. zm.; dalej ustawa o PCC) obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej. Będzie tak wyłącznie w sytuacji, gdy podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie pięciu lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania - wyjaśnił Przemysław Polkowski.
Jednocześnie dodał, że w rozpatrywanym przypadku termin ten nie upłynął. Należy zatem stosować ogólną regułę, w myśl której data dokonania czynności cywilnoprawnej determinuje moment powstania obowiązku podatkowego. Zrodził się on więc w chwili zawarcia umowy pożyczki, czyli w 2004 roku.
- Właściwymi stawkami będą zatem te, które obowiązywały w momencie powstania obowiązku. W innym razie złamana zostałaby żelazna reguła niedziałania prawa wstecz. W tym zresztą duchu wprowadzono normę intertemporalną - art. 4 ustawy zmieniającej od 1 stycznia 2007 r. ustawę o podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z nią do czynności cywilnoprawnych, z tytułu których obowiązek podatkowy powstał przed wspomnianą datą, stosuje się przepisy dotychczasowe, w tym i stawki - argumentował ekspert Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy.
Ustna umowa jest ważna
Tomasz Hatylak, doradca podatkowy kancelarii GLN wskazał, że umowa pożyczki zawarta w formie ustnej (z pominięciem formy pisemnej) pozostaje ważnym i skutecznym zobowiązaniem.
- Jednak w toku postępowania podatnik powinien być w stanie udowodnić fakt zawarcia umowy pożyczki za pomocą innych środków dowodowych (przesłuchanie świadków, inne dokumenty potwierdzające zawarcie umowy, zeznania strony). Powołując się na zawarcie umowy pożyczki, podatnik może spowodować powstanie obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych należnego z tytułu takiej nieujawnionej transakcji - wyjaśnił Tomasz Hatylak.
Jego zdaniem należy również pamiętać, że w niektórych sytuacjach rzeczywistą intencją stron nie było zawarcie umowy pożyczki, a jedynie przekazanie środków pieniężnych do zarządzania (rodzic niemający dostępu do nowych technologii, jak internet, przekazuje dziecku pieniądze do wpłaty na rachunek banku internetowego albo funduszu inwestycyjnego).
- Taka umowa powiernicza nie podlega opodatkowaniu, ale jej zawarcie również powinno zostać udowodnione - dodał Tomasz Hatylak.
2 proc.
wynosi podatek od czynności cywilnoprawnych przy umowach pożyczki
KIEDY PODATNIK ZAPŁACI 20 PROC. PODATKU
Stawka podatku wynosi 20 proc., jeżeli przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego:
  • podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, depozytu nieprawidłowego lub ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo ich zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony;
  • biorący pożyczkę, powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.
Ewa Matyszewska
ewa.matyszewska@infor.pl