Czy podatnik, który nie dysponuje dokumentami przewozowymi, może posłużyć się innymi dokumentami potwierdzającymi wewnątrzwspólnotową dostawę?
Regulacja art. 42 ustawy o VAT określająca warunki zastosowania stawki 0 proc. w przypadku wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów jest jednym z najbardziej uciążliwych przepisów tej ustawy. Przepis w ustępie 1 pkt 2 przewiduje, że warunkiem zastosowania stawki 0 proc. jest posiadanie przez podatnika dowodów, że towary zostały wywiezione z kraju i dostarczone do nabywcy. Jednym z dowodów jest dokument przewozowy otrzymany od przewoźnika, z którego jednoznacznie wynika, że towary zostały dostarczone do miejsca przeznaczenia. I tu się zaczyna problem, bo np. przewoźnik w ogóle nie przekazuje dokumentów, przekazuje je z opóźnieniem, albo dokumenty nie są stosownie podpisane i ich jednoznaczność staje się wątpliwa. Ustawodawca wprowadza jednak formułę uzupełniającą i w ust. 11 art. 42 zaznacza, że jeżeli dokumenty przewozowe nie potwierdzają jednoznacznie dostarczenia towarów do nabywcy, to dowodami mogą być również inne dokumenty potwierdzające wewnątrzwspólnotową dostawę, takie jak np. zamówienie, dokumenty dotyczące ubezpieczenia itd. W tym miejscu pojawia się wątpliwość. Z gramatycznego punktu widzenia użyte przez ustawodawcę sformułowanie powoduje, że podatnik powinien mieć dokumenty przewozowe i tylko jeśli one są, ale nie potwierdzają jednoznacznie dostawy, można stosować dokumenty uzupełniające.
Na szczęście w obronie podatnika stają sądy. ETS w sprawie C-146/05 (Albert Collee) stwierdził, że wprowadzenie w prawie krajowym wymogów warunkujących zastosowanie preferencji dla podatnika dokonującego dostawy wewnątrzwspólnotowej w każdych okolicznościach, a zatem także w sytuacji, w której jest bezsporne, że dostawa wewnątrzwspólnotowa miała miejsce, jest niezgodne z dyrektywą unijną. Także WSA w Warszawie, w wyroku z 27 września 2007 r. (sygn. akt III SA/Wa 1210/07) uznał, że wszelkie wątpliwości dotyczące opodatkowania wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów powinny być rozstrzygane na korzyść reguły ogólnej, czyli możliwości stosowania stawki 0 proc. Zdaniem sądu, jeżeli podatnik nie dysponuje dokumentami przewozowymi, może skorzystać z innych dowodów, o których mowa w art. 42 ust. 11. Podobnie orzekł w wyroku z 8 maja WSA w Kielcach 2008 r. (sygn. akt I SA/Ke 114/08).
Orzecznictwo słusznie rozszerza obszar uprawnień podatnika, uwalniając go od bezwzględnej konieczności zebrania dokumentów, gdy jest to nadmiernie uciążliwe lub wręcz niemożliwe, jeżeli z innych dokumentów bezspornie wynika, że dokonana została wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.