Podczas kontroli urzędnicy oceniają prawidłowość rozliczeń podatkowych. Za błędy w rozliczeniach odpowiadają księgowy, zarząd i inni pracownicy. Wysokość kary grzywny zależy od stwierdzonych uchybień w podatkach.
Kontrola skarbowa w firmie w wielu przypadkach wzbudza przerażenie. Osoby kontrolowane wykonują wszystkie polecenia urzędników, a za ewentualne nieprawidłowości obwiniają księgowych. Nic bardziej mylnego. Za błędy w firmowych rozliczeniach nie jest odpowiedzialny jedynie księgowy. Główna odpowiedzialność spoczywa na zarządzie spółki lub właścicielu firmy.

Obowiązki księgowego

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o rachunkowości księgi handlowe muszą być prowadzone rzetelnie, bezbłędnie, sprawdzalnie i na bieżąco. Jak tłumaczy nam Katarzyna Paterek, księgowa w Auxilium, oznacza to, że są to podstawowe obowiązki głównego księgowego prowadzącego księgowość danego podmiotu. Na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg handlowych księgowy sporządza na koniec roku sprawozdanie finansowe oraz odpowiednie deklaracje podatkowe, zaś w jego trakcie deklaracje VAT oraz sprawozdania statystyczne. Obowiązki księgowego wynikają nie tylko z ustawy o rachunkowości, ale również z ustaw podatkowych. Urząd skarbowy lub urząd kontroli skarbowej podczas kontroli weryfikuje poprawność prowadzonych ksiąg, które powinny odzwierciedlać działalność danego podmiotu.
– Weryfikowana jest wówczas poprawność zapisów na poszczególnych kontach, wiarygodność księgowanych dokumentów oraz rozliczenia z urzędem skarbowym – tłumaczy Katarzyna Paterek.



Zadania zarządu

Ustawa o rachunkowości stanowi, że to zarząd, właściciel oraz wspólnicy spółek osobowych podpisują sprawozdanie finansowe i to oni są odpowiedzialni, tak karnie, jak i cywilnie, za jego rzetelność. Katarzyna Paterek stwierdza, że podczas kontroli podatkowej (skarbowej) jest oceniany przede wszystkim zarząd kontrolowanej jednostki, gdyż księgowy niejednokrotnie nie ma wpływu na dostarczane mu dokumenty, jedynie dokonuje ich właściwego księgowania na poszczególnych kontach na wyraźne zlecenie zarządu.

Kilku odpowiedzialnych

Fakt, że kontrola podatkowa lub skarbowa weryfikuje prawidłowość rozliczeń podatkowych danego przedsiębiorcy i tym samym ocenia pracę wykonaną w tym zakresie przez dział finansowo-księgowy, jest wszystkim powszechnienie znany. Tomasz Pałka, menedżer w Deloitte, biuro w Krakowie, przypomina, że nie należy zapominać, że prowadzenie przedsiębiorstwa nierozerwalnie wiąże się z dokonywaniem wielu czynności oraz ocen również w innych obszarach, których skutki mają bezpośredni wpływ na rozliczenia podatkowe. W tym zakresie warto wskazać m.in. na szeroko komentowany problem kwalifikowania działań remontowych, gdzie nie tylko analiza zakresu umowy, ale również ocena rzeczywistych czynności podjętych przez ekipy remontowe jest znacząca dla prawidłowego rozpoznania wydatku dla potrzeb podatkowych; analizę niedoborów i nadwyżek inwentaryzacyjnych, w której znaczącą rolę odgrywają osoby odpowiedzialne za prowadzenie gospodarki magazynowej oraz produkcji; czy też czynności działu handlowego, który w wielu podmiotach jest działem odpowiedzialnym za wystawianie faktur sprzedażowych.
– Można tu pokusić się o stwierdzenie, że pomimo znanej wszystkim formalnej odpowiedzialności kontrola podatkowa weryfikuje faktycznie działania bardzo wielu osób o różnych zakresach kompetencyjnych zatrudnionych w danym przedsiębiorstwie – argumentuje Tomasz Pałka.



Ocena błędów

Katalog osób, które potencjalnie podlegać mogą odpowiedzialności karnej skarbowej, jest szeroki, a ryzyko popełnienia błędu w rozliczeniach pozostaje nadal znaczne. Na ten aspekt zwraca uwagę Marcin Baran, menedżer w Ernst & Young, który stwierdza, że odpowiedzialność karna skarbowa opiera się na zasadzie winy, a nie – ryzyka.
Co więcej, osoby zobowiązane do czuwania nad prawidłowością rozliczania podatków w spółkach mogą ją ponieść zwykle tylko wtedy, gdy zostanie im udowodniona wina umyślna. Choć na podstawie ogólnych zasad prawa nie ma wątpliwości, że w postępowaniu karnym udowadnia się winę, a nie – niewinność, działaniem rozsądnym jest odpowiednie uprzednie zabezpieczenie własnych interesów przez osoby potencjalnie narażone na zarzuty.
– Przykładowo wskazanie, że dana osoba kierowała się opinią doradcy podatkowego, zwróciła się o interpretację indywidualną do ministra finansów lub zgromadziła materiały potwierdzające związek wydatków z przychodami, powinno wyłączać postawienia zarzutów o charakterze karnym – podpowiada Marcin Baran.
Szymon Daszuta, doradca podatkowy w kancelarii Salans, dodaje, że w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie dokumentacji podatkowej skutkujących wadliwym określeniem przez podatnika jego zobowiązań podatkowych, organy skarbowe mogą podjąć próbę pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej osób odpowiedzialnych za rozliczenia podatkowe spółki.
Z punktu widzenia zakresu potencjalnej odpowiedzialności kluczowe znaczenie będzie miała kwalifikacja prawna stwierdzonych w trakcie kontroli uchybień na gruncie regulacji kodeksu karnego skarbowego (tj. ich przyporządkowanie do konkretnego czynu zabronionego).
– Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi innego podmiotu – wyjaśnia Szymon Daszuta.
Podkreśla też, że do katalogu osób zajmujących się sprawami gospodarczymi osoby prawnej organy skarbowe zaliczają członków zarządu, dyrektorów finansowych lub głównych księgowych jako osoby bezpośrednio odpowiedzialne za rozliczenia podatkowe.
– W praktyce zdarzają się również przypadki kierowania aktów oskarżenia przeciwko szeregowym pracownikom działów księgowości, jeżeli w ocenie władz skarbowych spełniają oni kryterium zajmowania się sprawami gospodarczymi czy finansowymi podatnika – zwraca uwagę ekspert z kancelarii Salans.
5 lat to okres, przez który fiskus może kontrolować podatnika