Podatnicy, którzy nie rozliczają VAT miesięcznie lub kwartalnie, nie prowadzą rejestrów zakupu i sprzedaży VAT. Nie oznacza to, że nie dokonują żadnych innych zapisów do celów tego podatku. Podatnicy zwolnieni podmiotowo z VAT muszą prowadzić ewidencję sprzedaży, która pozwoli im określić przekroczenie kwoty limitu zwolnienia. Oprócz tego prowadzą inne ewidencje potrzebne do rozliczenia podatku dochodowego.

Brak obowiązku rozliczania VAT dla podatników zwolnionych podmiotowo z VAT (ze względu na nieprzekroczenie limitu sprzedaży) lub zwolnionych przedmiotowo (ze względu na rodzaj działalności) nie oznacza, że są całkowicie zwolnieni z prowadzenia ewidencji podatkowych. Oprócz rozliczania VAT istnieje jeszcze podatek dochodowy, który w zależności od wybranej formy (zasady ogólne, ryczałt) wymaga prowadzenia odpowiednich ksiąg.
Ewidencja sprzedaży
Po utracie zwolnienia lub rezygnacji podatnik zwolniony podmiotowo z VAT powinien prowadzić rejestry zakupu i sprzedaży VAT.
Podatnicy zwolnieni podmiotowo z VAT są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Dotyczy to podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 tys. euro. Przy wyliczeniu takiego zwolnienia do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Do wartości sprzedaży nie wlicza się też odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku, a także towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.
W przypadku stwierdzenia, że podatnik zwolniony podmiotowo z VAT nie prowadzi ewidencji sprzedaży lub prowadzi ją w sposób nierzetelny, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej określa wartość niezaewidencjonowanej sprzedaży w drodze oszacowania i ustala podatek przy zastosowaniu stawki 22 proc., bez prawa obniżenia kwoty podatku należnego.
Zwolnienie podmiotowe
Zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 tys. euro. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.
Do wartości sprzedaży nie wlicza się odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku, a także towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.
W przypadku prowadzenia przez rolnika ryczałtowego korzystającego ze zwolnienia określonego w art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT także działalności innej niż działalność rolnicza do wartości sprzedaży dokonywanej przez tego podatnika nie wlicza się sprzedaży produktów rolnych pochodzących z prowadzonej przez niego działalności rolniczej.
Podatnicy zwolnieni podmiotowo mogą zrezygnować z tego zwolnienia pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia. W przypadku podatników rozpoczynających wykonywanie działalności w ciągu roku, zawiadomienie musi nastąpić przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej.
Jeżeli wartość sprzedaży u podatników zwolnionych od podatku przekroczy kwotę 10 tys. euro, zwolnienie traci moc w momencie przekroczenia tej kwoty. Obowiązek podatkowy powstaje z momentem przekroczenia tej kwoty, a opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę. Za zgodą naczelnika urzędu skarbowego podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającą z dokumentów celnych oraz o kwotę podatku zapłaconą od wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, a także o kwoty podatku naliczonego wynikające z faktur dokumentujących zakupy dokonane przed dniem utraty zwolnienia, pod warunkiem:
  •  sporządzenia spisu z natury zapasów tych towarów posiadanych w dniu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty, oraz
  •  przedłożenia w urzędzie skarbowym spisu w terminie 14 dni, licząc od dnia utraty zwolnienia.
Zwolnienie przedmiotowe
Innym zwolnieniem, które przysługuje przy VAT, jest zwolnienie przedmiotowe ze względu na wykonywane czynności. Czynności korzystające z tego zwolnienia zostały wymienione w załączniku nr 4 do ustawy o VAT. W ramach tego zwolnienia ustawodawca zwolnił od podatku:
  •  usługi wymienione w załączniku nr 4 do ustawy,
  •  dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego.
Czynności te nie wymagają ewidencjonowania w rejestrach VAT (jak dla podatników VAT czynnych) oraz ewidencji sprzedaży (jak dla podatników zwolnionych podmiotowo).
Rolnik ryczałtowy w zakresie prowadzonej działalności rolniczej dostarczający produkty rolne jest zwolniony z obowiązku:
  •  wystawiania faktur,
  •  prowadzenia ewidencji dostaw i nabyć towarów i usług,
  •  składania w urzędzie skarbowym deklaracji podatkowej,
  •  dokonania zgłoszenia rejestracyjnego.
Rolnik ryczałtowy, sprzedając pochodzące z działalności rolniczej swoje produkty rolne, nie traci przez fakt prowadzenia innej działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu statusu rolnika ryczałtowego, korzystającego ze zwolnienia przedmiotowego.
Jednak rolnik ryczałtowy dokonujący dostawy produktów rolnych lub świadczący usługi rolnicze może zrezygnować z tego zwolnienia pod warunkiem:
  •  dokonania w poprzednim roku podatkowym dostawy produktów rolnych oraz świadczenia usług rolniczych o wartości przekraczającej 20 tys. zł,
  •  dokonania zgłoszenia rejestracyjnego,
  • prowadzenia ewidencji dla celów rozliczania VAT.
Trzeba pamiętać, że rolnik ryczałtowy, który zamierza zrezygnować ze zwolnienia przedmiotowego, jest obowiązany prowadzić ewidencję sprzedaży (jak podatnik zwolniony podmiotowo) przez okres co najmniej trzech kolejnych miesięcy poprzedzających bezpośrednio miesiąc, od którego rolnik ten rezygnuje ze zwolnienia.
Podatnicy, którzy zrezygnowali ze zwolnienia od podatku, mogą po upływie trzech lat od daty rezygnacji ze zwolnienia ponownie skorzystać ze zwolnienia przedmiotowego dla rolników ryczałtowych. Zwolnienie obowiązuje pod warunkiem pisemnego zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca (kwartału), od którego podatnicy ci ponownie chcą skorzystać ze zwolnienia.
CO ZALICZA SIĘ DO KSIĄG PODATKOWYCH
Przez księgi podatkowe rozumie się księgi rachunkowe, podatkową księgę przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do których prowadzenia, do celów podatkowych, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązani są podatnicy, płatnicy lub inkasenci.
CZY BRAK EWIDENCJI JEST KARANY
Kto wbrew obowiązkowi nie prowadzi księgi, podlega karze grzywny za przestępstwo skarbowe do 240 stawek dziennych. W wypadku mniejszej wagi nieprowadzenie ksiąg podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
CZY JEST KARA ZA NIEZAWIADOMIENIE URZĘDU
Karze za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe podlega podatnik lub płatnik, który nie zawiadamia w terminie właściwego organu o prowadzeniu księgi przez doradcę podatkowego, lub inny podmiot upoważniony do prowadzenia ksiąg w jego imieniu i na jego rzecz.
KTO PROWADZI PEŁNĄ EWIDENCJĘ VAT
Podatnicy, z wyjątkiem podatników wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od podatku (zwolnienie przedmiotowe) oraz zwolnionych limitem od podatku (zwolnienie podmiotowe), są obowiązani prowadzić ewidencję zawierającą: kwoty podatku naliczonego które podlegają odliczeniu i które nie korzystają z takiego odliczenia, dane niezbędne do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania, wysokość podatku należnego, kwoty podatku naliczonego obniżające kwotę podatku należnego oraz kwotę podatku podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu oraz inne dane służące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej.
KTO JEST ROLNIKIEM RYCZAŁTOWYM
Rolnikiem ryczałtowym jest rolnik dokonujący dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczący usługi rolnicze, korzystający ze zwolnienia przedmiotowego od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT, z wyjątkiem rolnika obowiązanego na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Ewidencja zakupów z Unii
Jednak istnieje jeszcze jeden przypadek, gdzie należy prowadzić ewidencję do celów VAT, gdy nie rozlicza się tego podatku. Występuje to przy określeniu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (które podlega rozliczeniu VAT) nie występuje w przypadku, gdy dotyczy towarów nabywanych przez:
  •  rolników ryczałtowych dla prowadzonej przez nich działalności rolniczej,
  •  podatników, którzy wykonują jedynie czynności inne niż opodatkowane podatkiem i którym nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług,
  •  podatników zwolnionych podmiotowo od podatku,
  •  osoby prawne, które nie są podatnikami
- jeżeli całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła w trakcie roku podatkowego kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 tys. euro. Przepis ten stosuje się dodatkowo, jeżeli całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 tys. euro, obliczonej na ten poprzedni rok.
Do określenia limitu 10 tys. euro podatnicy muszą prowadzić ewidencję. W takim przypadku wymienione podmioty (np. podatnicy zwolnieni podmiotowo z VAT) są obowiązane prowadzić ewidencję, na podstawie której można określić wartość nabywanych przez nich towarów z innych państw członkowskich.
Prowadzenie ewidencji powinno zapewnić wskazanie dnia, w którym wartość nabywanych przez te podmioty towarów z innych państw członkowskich przekroczy kwotę wyrażoną w złotych odpowiadającą równowartości 10 tys. euro, z uwzględnieniem wartości towarów określonych w art. 10 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług. Przepis ten z kolei określa, że z przypadkiem wewnątrzwspólnotowego nabycia będziemy mieć do czynienia, gdy przedmiotem nabycia są:
  •  nowe środki transportu,
  •  wyroby akcyzowe zharmonizowane.
Przy ustalaniu wartości 10 tys. euro, która wyłącza z wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, nie wlicza się kwoty podatku od wartości dodanej należnego lub zapłaconego na terytorium państwa członkowskiego, z którego towary te są wysyłane lub transportowane. Do wartości tej nie wlicza się wartości z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia nowych środków transportu oraz wyrobów akcyzowych zharmonizowanych.
W przypadku gdy u podmiotów, u których zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT nie występuje wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, zostaje przekroczona kwota 10 tys. euro, uznaje się, że wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów ma miejsce od momentu przekroczenia tej kwoty.
Podatnik na zasadach ogólnych
Podatnicy zwolnieni z VAT muszą prowadzić inne ewidencje, które określają przepisy prawa podatkowego. Przedsiębiorcy, którzy opodatkowani są podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych, są zobowiązani do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Dodatkowo podatnicy wykonujący:
  •  działalność kantorową - prowadzą również według zasad określonych w przepisach prawa dewizowego ewidencję wszystkich operacji powodujących zmianę stanu wartości dewizowych i waluty polskiej,
  •  działalność w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw (prowadzenia lombardów) - są obowiązani prowadzić również ewidencję pożyczek i zastawionych rzeczy.
Ewidencja prowadzona w lombardach powinna zawierać co najmniej następujące dane: numer kolejny wpisu, imię i nazwisko pożyczkobiorcy, adres, datę udzielenia pożyczki, kwotę udzielonej pożyczki, wysokość umówionych odsetek w złotych, opis zastawionej rzeczy i jej wartość rynkową, termin zwrotu pożyczki wraz z odsetkami, datę i kwotę zwróconej pożyczki wraz z odsetkami, datę zwrotu zastawionej rzeczy, datę sprzedaży rzeczy i kwotę należną z tytułu tej sprzedaży, kwotę prowizji stanowiącej wartość spłaconych odsetek lub różnicę między kwotą uzyskaną ze sprzedaży zastawionej rzeczy a kwotą udzielonej pożyczki.
Trzeba pamiętać, że w przypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, zwłaszcza takimi jak: rodzaj i rozmiar wykonywanej działalności, wiek oraz stan zdrowia, naczelnik urzędu skarbowego na wniosek podatnika może zwolnić go od obowiązku prowadzenia podatkowej księgi, jak również od poszczególnych czynności z zakresu prowadzenia księgi. Wniosek musi być złożony co najmniej na 30 dni przed rozpoczęciem miesiąca, od którego zwolnienie miałoby być zastosowane, a w razie rozpoczęcia wykonywania działalności lub powstania obowiązku prowadzenia księgi w ciągu roku podatkowego - w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności lub powstania obowiązku prowadzenia księgi.
Jeżeli na zlecenie podatnika prowadzenie księgi zostało powierzone biuru rachunkowemu, podatnik jest obowiązany:
  •  w terminie siedmiu dni od dnia zawarcia umowy z biurem rachunkowym zawiadomić o tym naczelnika urzędu skarbowego, któremu zostało złożone zawiadomienie o prowadzeniu księgi, wskazując nazwę i adres biura, miejsce (adres) prowadzenia oraz przechowywania księgi i dowodów związanych z jej prowadzeniem,
  •  prowadzić w miejscu wykonywania działalności ewidencję sprzedaży, a w razie wykonywania działalności lombardowej lub kantorowej - także wspomnianych wcześniej ewidencji.
Podatnik jest obowiązany zbroszurować ewidencję sprzedaży prowadzoną dla celów podatku dochodowego i kolejno ponumerować jej karty. Ewidencja powinna zawierać co najmniej następujące dane: numer kolejny wpisu, datę uzyskania przychodu nieudokumentowanego fakturami, rachunkami oraz kwotę tego przychodu.
Obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży nie dotyczy podatników, którzy ewidencjonują obrót przy zastosowaniu kas rejestrujących.
Podwójna ewidencja
Podatnicy korzystający ze zwolnienia od podatku od towarów i usług, jeżeli nie prowadzą odrębnej ewidencji sprzedaży dla celów VAT (podatnicy zwolnieni podmiotowo), mogą w ewidencji sprzedaży dla celów podatku dochodowego w odrębnej kolumnie wykazywać przychody podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług od czynności określonych w art. 5 ustawy o VAT oraz łączną kwotę dziennej sprzedaży wynikającą z faktur, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym.
Jeżeli podatnik prowadzi odrębną ewidencję sprzedaży, o której mowa w art. 109 ust. 1, lub rejestr sprzedaży z art. 109 ust. 3 ustawy o VAT, zapisy w księdze dotyczące przychodów ze sprzedaży towarów i usług mogą być dokonywane na koniec miesiąca łączną kwotą wynikającą z miesięcznego zestawienia sporządzonego na podstawie danych wynikających z tej ewidencji.
Zestawienie powinno zawierać co najmniej następujące dane: datę i kolejny numer zestawienia, sumę przychodów ze sprzedaży pomniejszoną o należny podatek od towarów i usług oraz o wartość towarów i usług niestanowiącą przychodów w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym i powiększoną o przychody nieobjęte obowiązkiem ewidencjonowania dla celów podatku od towarów i usług.
W podatkowej księdze przychodów i rozchodów podatnicy zwolnieni podmiotowo z VAT dokonują, po zakończeniu miesiąca, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 tys. euro wartości sprzedaży, korekty zapisów dotyczących kosztów uzyskania przychodów o tę część naliczonego podatku od towarów i usług, którą odliczają od podatku należnego.
Podatek ryczałtowy
Podatnicy oraz spółki, których wspólnicy są opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, są obowiązani posiadać i przechowywać dowody zakupu towarów, prowadzić wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, ewidencję wyposażenia oraz, odrębnie za każdy rok podatkowy, ewidencję przychodów. Dotyczy to też podatników zwolnionych z VAT, którzy opłacają podatek dochodowy w tej formie. Podatnicy będący armatorami w rozumieniu ustawy z 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym prowadzący działalność opodatkowaną podatkiem tonażowym oraz inną działalność opodatkowaną ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, są obowiązani w ewidencji wyodrębnić przychody podlegające opodatkowaniu podatkiem tonażowym i ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
Obowiązek prowadzenia ewidencji powstaje od dnia, od którego ma zastosowanie opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Obowiązek prowadzenia ewidencji nie dotyczy podatników osiągających przychody z najmu, dzierżawy wykonywanej poza działalnością gospodarczą, jeżeli ich wysokość wynika z umowy zawartej w formie pisemnej.
Jeżeli podatnik prowadzi ewidencję sprzedaży, o której mowa w art. 109 ust. 1, lub rejestr sprzedaży VAT określony w art. 109 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług, może zrezygnować z prowadzenia ewidencji przychodów, na zasadach określonych w rozporządzeniu ministerialnym dla celów podatku dochodowego, pod warunkiem że:
  •  dane wykazane w tej ewidencji pozwolą na wyodrębnienie z obrotów, w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, przychodów dla celów ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,
  •  po zakończeniu każdego miesiąca, w terminie nie później niż do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, sporządzi zestawienie, w którym wykaże przychody na podstawie danych zawartych w tej ewidencji, według poszczególnych stawek ryczałtu, z uwzględnieniem różnic między obrotem, w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, a przychodem w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym.
Inaczej przedstawia się sytuacja podatników, opodatkowanych dla celów podatku dochodowego w formie karty podatkowej. Podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Podatnicy ci są jednak obowiązani wydawać na żądanie klienta rachunki i faktury, o których mowa w odrębnych przepisach, stwierdzające sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi, oraz przechowywać w kolejności numerów kopie tych rachunków i faktur w okresie pięciu lat podatkowych, licząc od końca roku, w którym wystawiono rachunek lub fakturę.
Wprowadzenie kas fiskalnych
Podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących. Podatnicy, którzy rozpoczną ewidencjonowanie obrotu i kwot podatku należnego w obowiązujących terminach, mogą odliczyć od tego podatku kwotę wydatkowaną na zakup każdej z kas rejestrujących zgłoszonych na dzień rozpoczęcia (powstania obowiązku) ewidencjonowania w wysokości 50 proc. jej ceny zakupu (bez podatku), nie więcej jednak niż 2,5 tys. zł.
W przypadku gdy podatnik rozpoczął ewidencjonowanie obrotu w obowiązujących terminach i wykonuje wyłącznie czynności zwolnione od podatku (zwolnienie przedmiotowe) lub jest podatnikiem zwolnionym od podatku do limitu (zwolnienie podmiotowe), urząd skarbowy dokonuje zwrotu kwoty na rachunek bankowy podatnika w terminie do 25 dnia od daty złożenia wniosku przez podatnika. Podatnicy zwolnieni osiągnięty obrót ewidencjonują jako obrót zwolniony od podatku od towarów i usług.
Podatnicy wykonujący wyłącznie czynności zwolnione od podatku od towarów i usług lub zwolnione od tego podatku do limitu, którzy:
  •  rozpoczęli ewidencjonowanie nie później niż w obowiązującym ich terminie,
  •  dokonali zgłoszenia o liczbie kas rejestrujących i miejscu (adresie) ich używania,
  •  złożyli zawiadomienie o miejscu instalacji kasy rejestrującej wymagane na podstawie przepisów dotyczących kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące, oraz warunków stosowania tych kas przez podatników
- mogą otrzymać zwrot części kwot na zakup kas.
Zwrot kwot jest dokonywany na wniosek podatnika składany do naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Wniosek powinien zawierać: imię i nazwisko lub nazwę firmy, dane adresowe oraz numer identyfikacji podatkowej, a w przypadku podatników świadczących usługi przewozów osób i ładunków taksówkami osobowymi i bagażowymi - dodatkowo informację o numerze licencji na wykonywanie transportu drogowego taksówką oraz numerze rejestracyjnym i bocznym taksówki, w której zainstalowano kasę rejestrującą.
Do wniosku należy dołączyć:
  •  dane określające imię i nazwisko lub nazwę podmiotu świadczącego usługi serwisowe, który dokonał fiskalizacji kasy rejestrującej,
  •  oryginał faktury potwierdzającej zakup kasy rejestrującej wraz z dowodem zapłaty całej należności za kasę rejestrującą,
  •  informacje o numerze rachunku bankowego, na który należy dokonać zwrotu,
n fotokopię świadectwa przeprowadzonej legalizacji ponownej taksometru współpracującego z kasą o przezna
czeniu specjalnym służącą do prowadzenia ewidencji przy świadczeniu tych usług, w tym również zintegrowanego w jednej obudowie z kasą - w przypadku podatników świadczących usługi przewozu osób i ładunków taksówkami osobowymi i bagażowymi.
Podatnicy są obowiązani do zwrotu odliczonych lub zwróconych im kwot wydatkowanych na zakup kas rejestrujących, w przypadku gdy w okresie trzech lat od dnia rozpoczęcia ewidencjonowania zaprzestaną ich używania lub nie dokonują w obowiązującym terminie zgłoszenia kasy do obowiązkowego przeglądu technicznego przez właściwy serwis, a także w przypadkach naruszenia warunków związanych z odliczeniem tych kwot,
Dodatkowo należy zwrócić odliczone kwoty, gdy w okresie trzech lat od dnia rozpoczęcia ewidencjonowania:
  •  zaprzestaną działalności,
  • nastąpi otwarcie likwidacji,
  •  zostanie ogłoszona upadłość,
  •  nastąpi sprzedaż przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału),
  •  dokonają odliczenia z naruszeniem warunków.
Obowiązek zwrotu powstaje z upływem ostatniego dnia miesiąca lub kwartału, w którym powstały okoliczności uzasadniające dokonanie zwrotu. Obowiązki zwrotu należy spełnić nie później niż w terminie rozliczenia podatku od towarów i usług za ten miesiąc lub kwartał, a w przypadku podatników zwolnionych z VAT - nie później niż do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające dokonanie zwrotu.
KIEDY NASTĄPI OSZACOWANIE SPRZEDAŻY
W przypadku gdy osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nie są obowiązane do prowadzenia ewidencji zakupu i sprzedaży VAT w związku z dokonywaniem sprzedaży zwolnionej przedmiotowo od podatku, dokonają sprzedaży opodatkowanej i nie zapłacą podatku należnego, a na podstawie dokumentacji nie jest możliwe ustalenie wielkości tej sprzedaży, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej określi, w drodze oszacowania, wartość sprzedaży opodatkowanej i ustali od niej kwotę podatku należnego. Jeżeli nie można określić przedmiotu opodatkowania, kwotę podatku ustala się przy zastosowaniu stawki 22 proc.
CZY EWIDENCJONOWAĆ IMPORT USŁUG
Zgodnie z przepisem art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT zwalnia się od podatku usługi wymienione w załączniku nr 4 do ustawy. Jak wynika z poz. 10 załącznika nr 4 usługi świadczone przez organizacje członkowskie, gdzie indziej niesklasyfikowane (wyłącznie statutowe) PKWiU 91 korzystają ze zwolnienia.
Zaznaczenia wymaga, iż wykonywanie przez stowarzyszenie jakiejkolwiek usługi poza katalogiem statutowym nie mieści się w zakresie zwolnienia określonego ww. przepisem, a zatem podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług z uwzględnieniem treści przepisu art. 113 ustawy.
W myśl przepisu art. 27 ust. 3 pkt 2 i ust. 4 pkt 1 ustawy o VAT, w przypadku gdy usługi sprzedaży praw lub udzielania licencji i sublicencji, przeniesienia lub cesji praw autorskich, patentów, praw do znaków fabrycznych, handlowych, oddania do używania wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego albo innych praw pokrewnych są świadczone na rzecz podatników mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Wspólnoty, ale w kraju innym niż kraj świadczącego usługę - miejscem świadczenia tych usług jest miejsce, gdzie nabywca usługi posiada siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności, stały adres lub miejsce zamieszkania.
W oparciu o powyższe uregulowania stowarzyszenie, nabywając usługi licencyjne od podmiotów prowadzących działalność w zakresie rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych posiadających siedzibę na terytorium innego państwa członkowskiego, jest z tego tytułu podatnikiem, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT.
Należy jednakże wziąć pod uwagę przepis art. 147 ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym w okresie do 31 grudnia 2005 r. zwalnia się od podatku usługi udzielania licencji i sublicencji, inne niż wymienione w art. 4 pkt 2 lit. c) i lit. e) ustawy z 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. nr 11, poz. 50 ze zm.), udzielone na podstawie zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy z 11 marca 2004 r., tj. przed 20 kwietnia 2004 r., bez uwzględniania zmian tych umów dokonanych po tym dniu, pod warunkiem zarejestrowania w urzędzie skarbowym przed 14 maja 2004 r.
Zdaniem organu podatkowego, zwolnienie przedmiotowe od podatku od towarów i usług, o których mowa w cytowanym art. 147 ust. 1, ma zastosowanie do usług udzielania licencji m.in. na nadawanie programów, świadczonych nie tylko przez podatników krajowych, lecz także przez podatników zagranicznych.
Oznacza to, że czynności importu usług licencji do 31 grudnia 2005 r. korzystają ze zwolnienia od VAT, pod warunkiem że: licencje udzielone zostały na podstawie umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy, tj. przed 20 kwietnia 2004 r. zwolnienie nie dotyczy zmian tych umów dokonywanych po tym dniu, umowy regulujące udzielenie licencji zostały zarejestrowane w urzędzie skarbowym przed 14 maja 2004 r.
Nabycie innych niż omówionych powyżej licencji (programu) od firm z państw członkowskich na nadawanie w kraju programów w świetle ustawy o podatku od towarów i usług stanowi import usług zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 9 ustawy w związku z powołanym wyżej art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy.
Wobec powyższego, stowarzyszenie jako podatnik z art. 15 ustawy wykonujący czynności zwolnione z art. 43 ustawy nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji podatkowej. Natomiast stowarzyszenie jako podatnik z art. 17 ust. 1 pkt 4 winno prowadzić ewidencję, gdyż tacy podatnicy nie są wymienieni w art. 109 ust. 3 ustawy jako zwolnieni z obowiązku prowadzenia ewidencji podatkowej.
Postanowienie naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego Łódź-Górna z 16 marca 2006 r., nr III-1/443/5/2006/ER.
CZY PROWADZIĆ EWIDENCJĘ PO INSTALACJI KASY
Podatnik świadczy usługi przewozu osobowego taksówką i nie jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług, bowiem w 2005 roku osiągnął obrót w wysokości 39 193,80 zł. 10 grudnia 2003 r. w taksówce podatnika zamontowano kasę fiskalną. Każda transakcja ewidencjonowana jest przy użyciu kasy rejestrującej.
W związku z przedstawionym stanem faktycznym wystąpiono z zapytaniem, czy po montażu kasy fiskalnej należy również prowadzić ewidencję uproszczoną VAT. Zdaniem podatnika w sytuacji, gdy ewidencjonuje każdą transakcję za pomocą kasy fiskalnej, nie musi dodatkowo prowadzić ewidencji uproszczonej VAT.
Zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 ze zm.) podatnicy korzystający ze zwolnienia podmiotowego, zarówno ci, którzy są zwolnieni ze względu na poziom obrotów osiągniętych w poprzednim roku podatkowym (art. 113 ust. 1 ustawy), jak i ci, którzy rozpoczynają wykonywanie czynności opodatkowanych w danym roku i nie zrezygnowali ze zwolnienia (art. 113 ust. 9 ustawy), są obowiązani do prowadzenia szczególnej, aczkolwiek znacząco uproszczonej ewidencji sprzedaży (w ujęciu ilościowym i przede wszystkim wartościowym). Podatnicy ci są obowiązani wyłącznie do zaewidencjonowania sprzedaży za dany dzień, przy czym nie może to zostać zrobione później, niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Omawiany przepis nie określa tego, jak ewidencja taka powinna wyglądać ani co zawierać. Z uwagi na to, że ustawodawca nie określa formy tej ewidencji, można przyjąć także, iż w przypadku gdy podatnik prowadzi inną ewidencję (rejestr wymagany przez inne przepisy prawa, który zawiera wszystkie elementy, o których mowa w art. 109 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług), ewidencja ta (rejestr) może być uznana za ewidencję sprzedaży, o której mowa w ww. przepisie.
W przypadku wnioskodawcy, w oparciu o przepis art. 111 ust. 1 ustawy o VAT w związku z par. 2 pkt 2 rozporządzenia ministra finansów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz.U. nr 234, poz. 1971 ze zm.), obowiązek ewidencjonowania obrotu za pośrednictwem kasy fiskalnej powstał od 1 stycznia 2004 r. (podatnik ufiskalnił kasę przed obowiązującym go terminem dobrowolnie). Prowadzenie tego rodzaju ewidencji (pod warunkiem rejestracji wszystkich transakcji) nie wymaga zatem dodatkowego prowadzenia ewidencji uproszczonej VAT.
Należy przy tym pamiętać, że ewidencja ta w świetle art. 3 pkt 4 ustawy z 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.) w rozumieniu przepisów tej ustawy jest księgą podatkową, co obliguje podatnika na podstawie art. 86 par. 1 ustawy Ordynacja podatkowa w związku z par. 5 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia ministra finansów z 4 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące, oraz warunków stosowania tych kas przez podatników (Dz.U. nr 108, poz. 948 ze zm.) do przechowywania jej wraz ze związanymi z jej prowadzeniem dokumentami do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Postanowienie naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego Łódź-Bałuty z 10 lutego 2006 r., nr III-2/443-85/69695/05/PJ.
BOGDAN ŚWIĄDER
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 10 ust. 1-5 i ust. 11, art. 43 ust. 1 pkt 3 i ust. 3-5, art. 109 ust. 1-3, art. 111 ust. 1 i ust. 4-5, art. 113 ust. 1-5 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).
■ Par. 5 oraz par. 9 rozporządzenia ministra finansów z 25 czerwca 2007 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz.U. nr 116, poz. 804 z późn. zm.).
■ Par. 6-8 oraz par. 21 rozporządzenia ministra finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. nr 152, poz. 1475 z późn. zm.).
■ Art. 15 ust. 1-3 oraz art. 24 ust. 1 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.).
■ Par. 11 rozporządzenia ministra finansów 17 grudnia 2002 r. w sprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz.U. nr 219, poz. 1836 z późn. zm.).