Tradycyjnie typowe umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania dochodu, względnie dochodu i majątku, oparte na Konwencji Modelowej OECD koncentrują się na rozdziale kompetencji obu umawiających się państw-stron umowy w zakresie opodatkowania poszczególnych rodzajów dochodu. Jednak wersja Konwencji Modelowej OECD opublikowana w 2005 roku zawiera nowy art. 27 poświęcony wzajemnej pomocy w poborze podatków. Jak ta pomoc jest rozumiana?
Przepis ten zawiera normy prawne, zgodnie z którymi umawiające się państwa-strony umowy zgadzają się udzielać sobie wzajemnie pomocy w poborze swoich podatków, a mówiąc językiem Konwencji - wierzytelności podatkowych (ang. revenue claims) - i to nawet tych, które nie zostały objęte zakresem podmiotowym i przedmiotowym samej Konwencji, a więc również podatków innych niż te, które zostały wymienione w art. 2 Konwencji (zakres przedmiotowy) i należnych od tych podatników, którzy nie są rezydentami umawiających się państw-stron umowy. Jest to więc bardzo daleko idące rozszerzenie zakresu działania umowy, odbiegające od tradycyjnego rozumienia funkcji i celów dwustronnej umowy podatkowej.
W pełnej wersji wspomniany nowy art. 27 Konwencji jest rozbudowany i obejmuje aż osiem ustępów, regulujących odpowiednio: ogólną zasadę wzajemnej pomocy w poborze podatków i wyłączenie ograniczeń podmiotowych i przedmiotowych; zakres pojęcia wierzytelności podatkowych; warunki, w jakich może być sporządzona prośba o udzielenie pomocy przez drugie państwo; możliwość zgłoszenia prośby o podjęcie przez drugie państwo środków zabezpieczających, nawet w sytuacji gdy sama prośba o pomoc w poborze podatków nie może być jeszcze zgłoszona; wyłączenie ograniczeń dotyczących przedawnienia roszczeń w państwie proszonym o pomoc; wyłączenie ograniczeń prawnych i administracyjnych dotyczących badania - przez państwo proszone o pomoc - kwestii istnienia, prawomocności lub kwoty roszczenia podatkowego; wzajemnych notyfikacji obu państw w przypadku ustania okoliczności uzasadniających wniesioną już prośbę o pomoc oraz ograniczeń nałożonych na państwo proszone o pomoc (m.in. prawo do odmowy udzielenia pomocy, zakaz stosowania środków sprzecznych z ustawodawstwem państwa proszonego o pomoc lub sprzecznych z jego porządkiem publicznym).
Spośród polskich umów o unikaniu podwójnego opodatkowania jedynie te najnowsze - i to nie wszystkie - zawierają klauzulę wzajemnej pomocy, np. nowe umowy z Belgią z 2001 roku, z Holandią z 2002 roku, z Niemcami z 2003 roku, ze Szwecją z 2004 roku i umowa z Nową Zelandią z 2005 roku.
dr Janusz Fiszer
partner White & Case, docent UW