Przedsiębiorcy, którzy korzystają ze zwolnienia podmiotowego z VAT, nie mogą odliczać podatku naliczonego z otrzymanych faktur VAT. Jednak w momencie utraty lub rezygnacji ze zwolnienia mogą odliczyć podatek naliczony, gdy sporządzą remanent zapasów posiadanych towarów.

Podatnik zwolniony podmiotowo z VAT nie płaci tego podatku, ale też nie może korzystać z pewnych przywilejów związanych z jego rozliczaniem. Jedną z korzyści, które przysługują podatnikowi VAT czynnemu, jest prawo do obniżenia podatku należnego (wykazywanego w fakturach sprzedaży) o podatek naliczony (wynikający z faktur zakupowych). Do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony nie ma prawa natomiast podatnik zwolniony, poza jednym wyjątkiem. Może odliczyć podatek naliczony, ale już jako podatnik VAT czynny z faktur zakupowych otrzymanych, kiedy był jeszcze podatnikiem zwolnionym.
Zwolnienie podmiotowe
Zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 tys. euro. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku, odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku, a także towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji. Podatnik rozpoczynający wykonywanie czynności określonych w art. 5 w trakcie roku podatkowego jest zwolniony od podatku, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, kwoty 10 tys. euro. W tym przypadku podatnicy zwolnieni nie składają deklaracji VAT, nie rozliczają podatku, nie odliczają VAT z faktur na zakup i nie prowadzą rejestrów zakupu i sprzedaży VAT. Prowadzą jedynie ewidencję sprzedaży, żeby określić, kiedy nastąpi przekroczenie limitu, który zwalnia z rozliczania VAT.
WAŻNY LIMIT
39 700 zł - to kwota limitu 10 tys. euro obowiązująca w 2007 roku
o mogą nie tylko stracić zwolnienie z VAT po przekroczeniu limitu, ale też zrezygnować ze zwolnienia. Przy rezygnacji ze zwolnienia konieczne jest pisemne zawiadomienie o tym zamiarze naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym podatnik rezygnuje ze zwolnienia. Podatnicy zwolnieni, którzy rozpoczęli działalność w trakcie roku, zawiadomienie powinni złożyć przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej.
Skutki utraty zwolnienia
Jeżeli wartość sprzedaży u podatników zwolnionych od podatku przekroczy kwotę 10 tys. euro, zwolnienie traci moc w momencie przekroczenia tej kwoty. Obowiązek podatkowy powstaje z momentem przekroczenia tej kwoty, a opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę. Od tej pory przedsiębiorca staje się podatnikiem VAT, na którym spoczywają obowiązki rozliczeniowe. Oznacza to, że musi wykazywać podatek należny od uzyskanego obrotu i określać podstawę opodatkowania. Podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.
Remanent początkowy
Podatnicy, którzy rozpoczną rozliczanie VAT, mogą skorzystać z przywileju odliczenia podatku naliczonego z wcześniej otrzymanych dokumentów na zakup. Dla podatników rezygnujących dobrowolnie ze zwolnienia konieczne będzie w takim przypadku pisemne zawiadomienie naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji ze zwolnienia przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia. Jednym z warunków odliczenia jest obowiązek sporządzenia remanentu początkowego.
Za zgodą naczelnika urzędu skarbowego podatnik, który utracił zwolnienie lub z niego zrezygnował może pomniejszyć kwotę podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającą z dokumentów celnych oraz o kwotę podatku zapłaconą od wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, a także o kwoty podatku naliczonego wynikające z faktur dokumentujących zakupy dokonane przed dniem utraty zwolnienia, pod warunkiem:
  • sporządzenia spisu z natury zapasów tych towarów posiadanych w dniu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty 10 tys. euro oraz
  • przedłożenia w urzędzie skarbowym spisu w terminie 14 dni, licząc od dnia utraty zwolnienia.
Kwotę podatku naliczonego stanowi iloczyn ilości towarów objętych spisem z natury i kwoty podatku naliczonego przypadającej na jednostkę towaru, z podziałem na poszczególne stawki podatkowe.
Moment odliczenia
Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony powstaje w przypadku dokonania spisu z natury (remanentu początkowego), nie później niż w rozliczeniu za okres, w którym dokonano tego spisu. Należy jednak mieć również na uwadze przepis ustawy o podatku od towarów i usług, zgodnie z którym, jeżeli podatnik nie dokona obniżenia kwoty podatku należnego w tym terminie, może obniżyć kwotę podatku należnego w deklaracji podatkowej za następny okres rozliczeniowy. Wynika z tego, że odliczenia podatku naliczonego wynikającego ze sporządzonego spisu z natury można dokonać w rozliczeniu za okres, w którym spisu tego dokonano oraz w rozliczeniu za okres następujący po okresie, w którym spisu dokonano. Będzie tak wtedy, gdy podatnik uzyska zgodę naczelnika i dopełni wszelkich formalności określonych przez przepisy ustawy o VAT. W tym miejscu należy pamiętać o jeszcze jednej możliwości. Jeżeli podatnik nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w obowiązujących terminach, może on obniżyć kwotę podatku należnego przez dokonanie korekty deklaracji podatkowej za okres, w którym wystąpiło prawo do obniżenia podatku należnego, nie później jednak niż w ciągu 5 lat, licząc od początku roku, w którym wystąpiło prawo do obniżenia podatku należnego.
PRZYKŁAD
KIEDY ODLICZYĆ VAT Z REMANENTU
Podatnik utracił 15 lipca 2007 r. zwolnienie podmiotowe VAT, gdyż przekroczył kwotę 39 700 zł (10 000 euro). W wyniku przekroczenia kwoty złożył w dniu 21 lipca 2007 r. sporządzony przez siebie (w terminie 14 dni od utraty zwolnienia) spis z natury. W związku z tym mógł skorzystać z odliczenia VAT wynikającego z tego spisu w rozliczeniu za okres dokonania tego spisu, czyli w rozliczeniu lipca, w deklaracji VAT-7 składanej do 25 sierpnia 2007 r. (25 sierpnia przypadał w sobotę, mógł więc deklarację złożyć do poniedziałku 27 sierpnia). Podatnik nie złożył tej deklaracji, ale nie oznacza to, że pozbawił się prawa do odliczenia VAT z remanentu początkowego. Może skorzystać z prawa do obniżenia podatku należnego w deklaracji VAT-7 za następny okres rozliczeniowy (za sierpień 2007 roku), czyli ma czas do 25 września, który stanowi końcowy termin składania deklaracji VAT-7 za sierpień.
BOGDAN ŚWIĄDER
bogdan.swiader@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 113 ust. 1 i ust. 4-7 oraz art. 86 ust. 10 pkt 4, ust. 11 i ust. 13 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).