Rozliczanie usług niematerialnych świadczonych między powiązanymi firmami sprawia w praktyce wiele problemów. Czy łatwo jest rozróżnić czynności podejmowane w interesie podmiotu dominującego lub grupy przedsiębiorstw powiązanych jako całości lub wynikających z samej przynależności do grupy, od czynności (usług), które przynoszą wymierne korzyści poszczególnym podmiotom zależnym?
W praktyce nie zawsze jest łatwe do przeprowadzenia. Rozważmy na przykład wydatki ponoszone na reklamę przez podmiot dominujący, które pozwalają podmiotowi zależnemu zaoszczędzić nakłady na własną reklamę; prawo do używania znaku towarowego podmiotu dominującego, gotowość wyspecjalizowanych oddziałów podmiotu dominującego lub podmiotu zależnego do świadczenia na zamówienie usług polegających na rozwiązywaniu problemów prawnych, finansowych i technicznych; doradztwo przy nabywaniu towarów i usług czy udzielanie gwarancji kredytowej przez jeden podmiot powiązany innemu podmiotowi powiązanemu. Otóż nie stanowią one korzyści płynących z samej przynależności do grupy, lecz wynikają z podejmowania pewnych działań przez podmiot dominujący lub podmiot zależny wchodzący w skład grupy i mogą być uznane za usługi.
Jeżeli usługa świadczona między podmiotami powiązanymi może być uznana za koszt uzyskania przychodu, w dalszej kolejności należy poddać badaniu wysokość poniesionych na nią wydatków. Określenie ceny usługi może nastąpić w dwojaki sposób, a mianowicie przy zastosowaniu jednostkowego rozliczenia lub translokacji kosztów (Cost-Sharing).
Przy rozliczeniu jednostkowym sytuacja podmiotu powiązanego jako odbiorcy konkretnej, bezpośrednio na niego zafakturowanej usługi może być porównana z sytuacją podmiotu niezależnego nabywającego podobną usługę. Pozwala to na ustalenie ceny wolnorynkowej tej usługi. Cena ta może być ustalona przy zastosowaniu jednej z trzech metod, a mianowicie: metody porównywalnej ceny niekontrolowanej, metody ceny odprzedaży oraz metody rozsądnej marży (koszt plus). Metoda porównywalnej ceny niekontrolowanej może być stosowana do wszystkich usług, które mogą być nabywane na rynku, np. usług materialnych, usług marketingowych, usług polegających na prowadzeniu na zlecenie prac badawczo-rozwojowych, usług świadczonych w ramach wolnych zawodów.
HANNA LITWIŃCZUK
profesor Uniwersytet Warszawski
Not. KT
