Jednymi z najszerzej komentowanych zmian wprowadzonych nowelizacją ustawy o swobodzie działalności gospodarczej są nowe regulacje dotyczące maksymalnego czasu trwania kontroli u przedsiębiorców. Dlaczego?
MARCIN BARAN
dyrektor w dziale doradztwa podatkowego Ernst & Young
Najwięcej emocji wzbudza ograniczenie czasu trwania kontroli przeprowadzanych przez inspektorów urzędów kontroli skarbowej. Zwłaszcza urzędnicy obawiają się, że tego rodzaju regulacja jest nieadekwatna do wymagań, jakie stawia się przed inspektorami kontroli skarbowej i może doprowadzić do osłabienia wykrywalności oszustw podatkowych. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wprowadza wprawdzie możliwość przedłużenia kontroli maksymalnie do dwukrotności maksymalnego czasu określonego w jej artykule 83 (czyli np. do 96 dni w miejsce 48 dni roboczych w przypadku większych przedsiębiorców), ale obwarowuje je konkretnym warunkiem. Przedłużenie czasu trwania kontroli jest możliwe, jeżeli w toku kontroli zostanie ujawnione zaniżenie zobowiązania podatkowego lub zawyżenie straty w wysokości przekraczającej równowartość 10 proc. kwoty zadeklarowanego zobowiązania podatkowego lub straty albo w przypadku ujawnienia faktu niezłożenia deklaracji pomimo takiego obowiązku. Nietrudno zauważyć, że warunek ten sformułowany jest nieco mechanicznie. Przykładowo, podmioty mające znaczne obroty przy stosunkowo małych dochodach lub stratach relatywnie łatwo będą mogły spełnić te kryteria. Natomiast ci, którzy operują w branżach gospodarki cechujących się znaczną rentownością lub wykazują znaczne straty, będą mniej narażeni na przedłużenie kontroli, nawet jeśli w ich przypadku doszło do znaczniejszych kwotowo uchybień w rozliczeniach.
Ustawa nie przewiduje limitów czasu prowadzenia kontroli w zakresie zwrotu przedsiębiorcom nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w VAT wykonywanych przed dokonaniem zwrotu. Natomiast w przypadku kontroli następczych w tym zakresie przedłużenie co do zasady w ogóle nie będzie możliwe, chyba że wykryte nieprawidłowości przełożą się na powstanie zobowiązania podatkowego w VAT.
Organ kontroli musi zawiadomić kontrolowanego o ujawnionych okolicznościach, które uzasadniają przedłużenie kontroli. Organ wskazuje wtedy zgromadzony w tym zakresie materiał dowodowy. Jest to istotne dla podatnika, gdyż - potencjalnie na długo przed przygotowaniem przez organ skarbowy protokołu kontroli - uzyskuje on informację na temat ustaleń powziętych przez kontrolujących i wyliczenia kwoty zaległości. Zyskuje nieco więcej czasu na zastanowienie się nad uznaniem lub zakwestionowaniem stanowiska kontrolujących, a także na przedstawienie dalszych dowodów i wyjaśnień.