Samorząd, któremu Skarb Państwa zabiera za odszkodowaniem nieruchomości komunalne, powinien wystawić z tego tytułu fakturę i naliczyć na niej podatek według stawki 23 proc. – wyjaśnił dyrektor łódzkiej izby.
Pytanie zadała gmina zarejestrowana jako czynny podatnik VAT. Niezależnie od wykonywania nałożonych na nią w odrębnych przepisach zadań własnych, często zawierała też umowy cywilnoprawne na świadczenie usług lub dostawę towarów. W tym ostatnim zakresie działała tak jak inni przedsiębiorcy zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.).
Posiadała też mienie komunalne na podstawie art. 43 ustawy o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.). Te nabywała w różnym trybie, np. dzięki własnej działalności gospodarczej, ale też przez przekazanie mienia w związku ze zmianą granic gminy. W zależności od trybu była uprawniona bądź nie była uprawniona do odliczenia VAT z tytułu nabycia. Znaczącą część tego mienia komunalnego stanowiły nieruchomości gminne. Część z nich była wywłaszczana pod budowę dróg publicznych zgodnie z postanowieniami ustawy z 10 kwietnia 2003 r. (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 687). Wtedy też wojewoda wydawał stosowną decyzję, a gmina otrzymywała stosowne odszkodowanie od Skarbu Państwa.
W ten właśnie sposób znacjonalizowano część nieruchomości gminnych w 2011 r. Powodem była rozbudowa drogi wojewódzkiej, która miała przebiegać m.in. przez zabrane tereny. Trzy lata później wojewoda wydał decyzję, w której ustalił gminie wysokość odszkodowania za nieruchomości. Niemal wszystkie z nich gmina nabyła jako organ władzy publicznej i nie przysługiwało jej z tego tytułu prawo do odliczenia podatku. Tylko w dwóch przypadkach sytuacja była odmienna.
Gmina uważała, że nacjonalizacja gruntów i otrzymane przez nią odszkodowanie nie podlega VAT. Zwróciła uwagę, że przekazuje nieruchomości jako organ władzy publicznej, a nie na podstawie umowy cywilnoprawnej. Nie musi więc z tego tytułu wystawiać faktur i naliczać na nich daniny – podkreślała. Kolejnym argumentem jest to, że z zabranych jej nieruchomości w ogóle nie korzystała w charakterze przedsiębiorcy. Przy wywłaszczeniu nie działała więc jako podatnik VAT. Gmina uważała też, że nie powinna być traktowana jak będące w podobnej sytuacji firmy, które wykorzystują nieruchomości do działalności opodatkowanej i odliczyły z tytułu ich nabycia daninę. Skoro wywłaszczana gmina nie działa jako podatnik, a firmy mają taki właśnie status, to nie można mówić, że brak opodatkowania wywłaszczenia nieruchomości komunalnej narusza konkurencję na rynku – podsumowała gmina.
Innego zdania był dyrektor łódzkiej izby skarbowej. Wyjaśnił, że gmina będzie działać jako podatnik VAT, gdy wykona inne czynności niż zadania własne bądź gdy realizuje te ostatnie, ale na podstawie umów cywilnoprawnych. Ta pierwsza sytuacja ma miejsce przy wywłaszczeniu, gdzie gmina działa jako zwykły właściciel nieruchomości i nie realizuje żadnego z zadań własnych. Jej sytuacja jest więc podobna do każdego innego podmiotu, któremu odebrano za odszkodowaniem grunty pod inwestycję – podkreślał dyrektor izby. Dodał też, że przyjęcie argumentacji samorządu znacznie pogorszyłoby sytuację innych podmiotów dokonujących podobnych transakcji, a to w konsekwencji doprowadziłoby do znaczących zakłóceń konkurencji na rynku. Potwierdza to orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE, np. wyrok z 17 października 1989 r. w sprawach połączonych C-231/87 i C-129/88). TSUE orzekł wtedy, że jeśli organy samorządu terytorialnego działają na tych samych warunkach co prywatni przedsiębiorcy, to nie mogą być równocześnie uznawane w takim zakresie za organ władzy publicznej. To wszystko oznacza zaś, że przy wywłaszczeniu gruntu komunalnego gmina dokonuje jego odpłatnej dostawy na rzecz Skarbu Państwa. Wynagrodzeniem jest w tym przypadku otrzymane odszkodowanie. Co do zasady powinna więc ona podobnie do innych przedsiębiorców zbywających nieruchomości wystawić fakturę, która dokumentowałaby tę transakcję i rozliczyć VAT według stawki 23 proc. – podsumował dyrektor izby.
Interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 2 listopada 2015 r., nr IPTPP1/4512-502/15-2/MW.
