Posiadamy wraz z mężem wspólne gospodarstwo rolne. Mąż – w związku z prowadzeniem tego gospodarstwa – jest rolnikiem ryczałtowym korzystającym ze zwolnienia od podatku, natomiast ja jestem zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą w innym zakresie, tj. sprzedaży karmy dla zwierząt domowych, realizowanej wysyłkowo przez internet oraz w stacjonarnym sklepie.
Czy mogę nabywać od męża produkty rolne na potrzeby mojej działalności? Czy transakcje te mogą być udokumentowane wystawianymi przeze mnie fakturami VAT RR? Czy mogę z nich odliczyć VAT?
Aby miała miejsce dostawa towarów podlegająca opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, konieczne jest, aby wystąpiły dwie strony, między którymi może dojść do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. W sytuacji opisanej w pytaniu małżonkowie prowadzą dwie odrębne działalności. Mąż – jako rolnik ryczałtowy zwolniony od VAT – prowadzi działalność rolniczą, natomiast żona – jako czynny podatnik VAT – pozarolniczą działalność gospodarczą.
Przy czym na szczególną uwagę zasługuje tu gospodarstwo rolne stanowiące współwłasność małżeńską i prowadzone przez obojga małżonków. Zgodnie z art. 15 ust. 4 i 5 ustawy o VAT w przypadku osób fizycznych prowadzących wyłącznie gospodarstwo rolne (a także gospodarstwo leśne lub rybackie) za podatnika uważa się osobę, która złoży zgłoszenie rejestracyjne, o którym mowa w art. 96 ust. 1 ustawy o VAT.
Zasadę tę stosuje się odpowiednio do osób fizycznych prowadzących wyłącznie działalność rolniczą w innych niż ww. przypadkach. W świetle przepisów o VAT działalność rolnicza wykonywana w ramach wspólnego gospodarstwa rolnego może być więc prowadzona przez oboje małżonków, lecz za podatnika VAT uznaje się tylko jednego z nich. W opisanej sytuacji jest nim mąż, który jako rolnik ryczałtowy korzysta ze zwolnienia od podatku. Jeżeli natomiast żona w ramach prowadzonej działalności wykonuje czynności inne niż działalność rolnicza, o której mowa w art. 2 pkt 15 ustawy o VAT, to w zakresie tych czynności na gruncie ustawy o VAT jest ona uznawana za odrębnego podatnika VAT.
Jak wskazał bowiem NSA w wyroku z 10 kwietnia 2018 r. sygn. akt I FSK 1005/16: „(...) w przypadku prowadzenia przez małżeństwo wyłącznie gospodarstwa rolnego lub innej działalności rolniczej, jeżeli jeden z małżonków dokonał już zgłoszenia rejestracyjnego jako podatnik VAT czynny, drugi z małżonków może być podatnikiem VAT czynnym jedynie w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej wykraczającej poza zakres przedmiotowy działalności rolniczej określony w art. 2 pkt 15 ustawy o VAT”.

Prawo do odliczenia kwoty zryczałtowanego zwrotu podatku

Skoro zatem żona (czynny podatnik VAT) – w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej – wykonuje czynności, które nie mieszczą się w pojęciu działalności rolniczej, o której mowa w art. 2 pkt 15 ustawy o VAT, a mąż jest podatnikiem VAT w ramach wspólnie prowadzonego gospodarstwa rolnego, to dla celów VAT są oni uznawani za odrębne podmioty i odrębnych podatników VAT. Odrębność ta powoduje, że nic nie stoi na przeszkodzie w dokonaniu sprzedaży pomiędzy nimi udokumentowanej wystawioną przez nabywcę fakturą VAT RR.
W rezultacie małżonce, która jako czynny podatnik VAT dokonała zakupu produktów rolnych od rolnika ryczałtowego – po łącznym spełnieniu warunków określonych w art. 116 ust. 6 ustawy o VAT – będzie przysługiwało prawo do zwiększenia podatku naliczonego o kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku wynikającego z faktury VAT RR, w której jako dostawca figuruje jej mąż. Potwierdzenie tego stanowiska można również odnaleźć w interpretacji indywidualnej dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 21 listopada 2019 r., nr 0115-KDIT1-1.4012.607.2019.3.MS.
Odnosząc się do sytuacji, w której mąż (rolnik ryczałtowy) dokonał dostawy warzyw i kwiatów ze wspólnie prowadzonego gospodarstwa rolnego na rzecz żony (czynnego podatnika VAT w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej), organ wyjaśnił, że: „(...) fakt prowadzenia przez Panią i współmałżonka wspólnego gospodarstwa rolnego, dla którego – zgodnie z przepisami ustawy o podatku VAT – współmałżonek jest rolnikiem ryczałtowym, korzystającym ze zwolnienia od tego podatku, Pani natomiast posiada status czynnego podatnika podatku VAT z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w innym zakresie, nie stoi na przeszkodzie dokonywanie sprzedaży towarów pomiędzy ww. osobami, bowiem mamy do czynienia z odrębnymi podmiotami gospodarczymi, o których mowa w przepisach ustawy.
(...) faktura VAT RR wystawiona przez Panią (czynnego podatnika podatku VAT) na współmałżonka (rolnika ryczałtowego) będzie właściwym dokumentem potwierdzającym zakup owoców i warzyw ze wspólnego gospodarstwa rolnego.
(...) o ile spełnione są ustawowe warunki zdefiniowane w art. 116 ust. 6 ustawy – przysługuje Pani prawo do odliczenia podatku wynikającego z faktury VAT RR wystawionej na współmałżonka”.
W piśmie tym dyrektor KIS wyraźnie wskazał, że zakup produktów rolnych (w postaci warzyw i kwiatów z gospodarstwa rolnego prowadzonego wspólnie z mężem) do pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej przez żonę nie stanowi sprzedaży w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Jednak na gruncie ustawy o VAT mąż i żona są dwoma odrębnymi podmiotami, czego skutkiem jest prawo/obowiązek do udokumentowania transakcji fakturą VAT RR oraz prawo do odliczenia przez nabywcę produktów rolnych zryczałtowanego zwrotu podatku.

Ceny powinny być rynkowe

W tego rodzaju transakcjach rodzinnych należy mieć jednak na uwadze art. 32 ustawy o VAT dotyczący podmiotów powiązanych, za które uznaje się m.in. podmioty, na które wywiera znaczący wpływ małżonek. Jeżeli w transakcji pomiędzy małżonkami ceny produktów rolnych będą odbiegały od ich wartości rynkowej i okaże się, że powiązania te miały wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług, to organ podatkowy będzie miał podstawę do określenia podstawy opodatkowania w tej transakcji zgodnie z wartością rynkową produktów rolnych.
Podstawa prawna
•art. 2 pkt 15, art. 15 ust. 4 i 5, art. 32, art. 96 ust. 1, art. 116 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1106)
•art. 535 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)