Zmiany na niekorzyść podatników mają wchodzić w życie z co najmniej sześciomiesięcznym vacatio legis. A zasada in dubio pro tributario ma dotyczyć także niejasności co do stanu faktycznego, nie tylko prawnego.

Takie zmiany przewiduje Ministerstwo Finansów, które pracuje teraz nad dwiema odrębnymi nowelizacjami ordynacji podatkowej. Na razie poznaliśmy założenia. Zostały one opublikowane w wykazie prac legislacyjnych rządu. Plan jest taki, że Rada Ministrów przyjmie oba projekty jeszcze w II kw. tego roku i skieruje je do Sejmu.

Obie zmiany byłyby korzystne dla podatników. Mają dawać im dodatkową ochronę prawną i przeciwdziałać niestabilności prawa.

Zmiany na minus

Przypomnijmy, że pod koniec marca został już opublikowany obszerny projekt innej nowelizacji ordynacji podatkowej. W nim jednak przewidziano wiele zmian na niekorzyść podatników. Pisaliśmy o tym w artykułach: „Na zmianach w ordynacji zyskają głównie fiskus i sądy” i „Schematy podatkowe. Fiskus nie dowie się dwa razy, ale i nie odpowie na pytania” (DGP nr 62/2025).

Teraz na plus

Teraz MF pracuje nad zmianami na korzyść podatników. Po pierwsze, podatnicy i ich księgowi mają mieć więcej czasu na przygotowanie się do ustawowych zmian. Zasadą w przepisach podatkowych ma być co najmniej sześciomiesięczny okres vacatio legis.

Dziś – przypomnijmy - jest to zaledwie miesiąc, a i to pod warunkiem, że podatek jest rozliczany rocznie, czyli np. jest to PIT czy CIT. W VAT i akcyzie nie jest wymagany nawet miesiąc vacatio legis.

Zresztą miesięczny termin też nie wynika z ordynacji podatkowej, tylko z wyroków Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 13/93, K 1/95 i K 48/04). TK orzekł w nich, że jeśli podatek jest roczny, a zmiany mają być niekorzystne dla podatników, to w Dzienniku Ustaw muszą być opublikowane najpóźniej 30 listopada poprzedniego roku.

Nie w trybie pilnym

Przypomnijmy, że już dziś obowiązuje jeszcze jedna zasada – zapisana wprost w art. 123 konstytucji RP. Zgodnie z tym przepisem Rada Ministrów nie może uznać za „pilny” przyjętego przez siebie projektu zmian w ustawach podatkowych. Innymi słowy, Sejm nie może się nimi zająć w trybie pilnym, bez zachowania terminów określonych w sejmowym regulaminie.

Na korzyść podatnika…

Druga przygotowywana przez MF zmiana zmierza do poszerzenia zasady rozstrzygania wątpliwości na rzecz podatnika (z łac. in dubio pro tributario). Zasada ta jest już dziś zapisana w art. 2a ordynacji podatkowej (od 2016 r.), ale ma zastosowanie tylko w razie „niedających się usunąć wątpliwości co do treści przepisów”.

Dziś nie można jej zastosować, gdy wątpliwości dotyczą stanu faktycznego. Zwrócił na to uwagę minister finansów w interpretacji ogólnej z 29 grudnia 2015 r. (nr PK4.8022.44.2015). Potem potwierdzały to sądy administracyjne. Nie uwzględniały wniosków podatników o zastosowanie art. 2a ordynacji, gdy stwierdzały, że niejasności w danej sprawie są co do stanu faktycznego. Sądy podkreślały, że przepis ten ma zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy są wątpliwości co do rozumienia normy prawa podatkowego.

Teraz ma się to zmienić.

Co to będzie oznaczać

Na korzyść podatników mają być rozstrzygane te sprawy, w których po przeprowadzeniu wnikliwego i wszechstronnego postępowania dowodowego nie uda się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego. Będą one musiały mieć charakter konkretny i realny, czyli nie będą mogły zostać rozstrzygnięte przez dalsze czynności procesowe.

Zasada ta - jak napisano w wykazie prac rządu - nie będzie nakładać obowiązku przyjęcia wersji najkorzystniejszej dla strony. Będzie ona oznaczać „zakaz czynienia niekorzystnych domniemań w sytuacji, gdy stan dowodów nie pozwoli na ustalenie faktów. Natomiast gdy będzie możliwe przyjęcie dwóch równoważnych wersji zdarzeń, należy wybrać wersję korzystniejszą dla strony postępowania podatkowego” – czytamy na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Etap legislacyjny

Projekty nowelizacji ordynacji podatkowej (nr UDER2 i UDER3) – wpisane do wykazu prac rządu