Funkcjonariusze SOP mają jednak płacić podatek

Podkreślił, że taka pomoc to nie to samo co ekwiwalent w zamian za rezygnację z lokalu mieszkaniowego, a tylko on jest zwolniony z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 49 ustawy o PIT.

Minister uznał za prawidłową wykładnię wyrażoną w prawomocnych wyrokach wojewódzkich sądów administracyjnych. Nie zgodził się z korzystnymi dla funkcjonariuszy wyrokami Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 grudnia 2023 r., mimo że po tych orzeczeniach pozytywne rozstrzygnięcia zaczęły wydawać również sądy wojewódzkie.

Niefortunna nowelizacja

Przypomnijmy, że wątpliwości nie było do 31 stycznia 2018 r., do kiedy obowiązywała ustawa o Biurze Ochrony Rządu (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 985 ze zm.). Przyznawała ona funkcjonariuszom ekwiwalent pieniężny w zamian za rezygnację z lokalu mieszkalnego. Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 49 ustawy o PIT nie musieli oni płacić PIT.

Problem pojawił się w 2019 r., odkąd zaczęła obowiązywać ustawa o Służbie Ochrony Państwa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 66 ze zm.). Nie mówi ona o ekwiwalencie, lecz o pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego. Z tego powodu dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zaczął odmawiać funkcjonariuszom SOP prawa do zwolnienia z PIT (choć początkowo wydawał korzystne interpretacje).

Tego samego zdania były jeszcze w 2023 r. WSA w Lublinie, Łodzi i Gliwicach, co wyraziły w prawomocnych już wyrokach z: 31 maja 2023 r. (I SA/Lu 219/23), 22 marca 2023 r. (I SA/Łd 62/23), 21 marca 2023 r. (I SA/Łd 66/23), 7 września 2023 r. (I SA/Gl 157/23).

Tak samo orzekł WSA w Olsztynie w nieprawomocnych ciągle wyrokach z 22 lutego 2023 r. (I SA/Ol 38/23 i I SA/Ol 39/23).

Zmiana wykładni

Wykładnia sądów zmieniła się po korzystnych dla funkcjonariuszy wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 grudnia 2023 r. (II FSK 828/23 i II FSK 829/23). NSA orzekł wtedy, że zwolnienie, o którym mowa w znowelizowanym art. 21 ust. 1 pkt 49a ustawy o PIT, obejmuje także pomoc finansową na uzyskanie lokalu przez funkcjonariusza SOP.

Sąd zwrócił uwagę na to, że zmiana przepisów polegała tylko na zastąpieniu w art. 21 ust. 1 pkt 49a i 77 ustawy o PIT wyrazów „Biuro Ochrony Rządu” sformułowaniem „Służba Ochrony Państwa”. W ten sposób – jak podkreślił – dostosowano przepisy podatkowe do aktualnego stanu prawnego, zastępując nazwę likwidowanej służby nazwą służby nowo powoływanej.

NSA przychylił się też do stanowiska podatnika, że w sprawie należy zastosować art. 2a ordynacji podatkowej, zgodnie z którym niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika.

W ślad za NSA korzystnie zaczęły orzekać również sądy I instancji, czego przykładem:

• nieprawomocne orzeczenia WSA w Gliwicach z 3 lipca 2024 r. (I SA/Gl 287/24) i 18 marca 2024 r. (I SA/Gl 614/23) oraz
• prawomocny wyrok WSA w Warszawie z 4 kwietnia 2024 r. (VIII SA/Wa 156/24).

Sądy zgodziły się z NSA, że przepisy są niejasne i że w związku z tym należy zastosować art. 2a ordynacji podatkowej.

Co na to MF

Minister finansów nie wziął jednak pod uwagę tej korzystnej linii orzeczniczej. Przyznał, że jego obowiązkiem jest zapewnianie jednolitego stosowania przepisów przez organy podatkowe (m.in. przez wydawanie interpretacji ogólnych przy uwzględnieniu orzecznictwa), ale – jak podkreślił – jego wykładnia nie musi być zbieżna z wyrokami.

Ordynacja podatkowa stanowi bowiem, że należy to zrobić „przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów, Trybunału Konstytucyjnego lub Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej” (art. 14a par. 1).

– Słownikowe rozumienie terminu „uwzględnianie” oznacza m.in. „branie pod uwagę”, „liczenie się z czymś” i nie kreuje obowiązku zajęcia analogicznego stanowiska – wyjaśnił minister. Podkreślił przy tym, że orzecznictwo sądów administracyjnych dotyczące świadczeń dla funkcjonariuszy SOP nie jest jednolite.

Za prawidłową minister uznał więc linię orzeczniczą dyrektora KIS oraz WSA, w której uznano, że pomoc finansowa na uzyskanie lokalu mieszkalnego (domu jednorodzinnego) nie jest objęta zwolnieniem podatkowym.

Dodał, że ze zwolnienia z PIT mogą korzystać tylko ci funkcjonariusze SOP, którzy nadal dostają ekwiwalent na zasadzie praw nabytych. To jednak było już potwierdzane wielokrotnie w interpretacjach indywidualnych dyrektora KIS.

Znów będzie nowelizacja

Ministerstwo Finansów szykuje natomiast nowelizację przepisów. Z ustawy o PIT ma wprost wynikać, że funkcjonariusze Służby Ochrony Państwa nie płacą podatku od pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego. Pisaliśmy o tym w artykule „Zmiany w CIT i PIT. Wiemy, kto zyska, a kto straci” (DGP nr 160/2024).

Funkcjonariusze SOP mieliby więc zyskać, ale dopiero w następstwie zmiany przepisu, a nie w wyniku interpretacji ogólnej ministra finansów – ta jest dla nich niekorzystna.©℗

Widzimy skutki niechlujnej legislacji

Omawiany problem dotyczy zaledwie ok. 2 tys. osób, bo tylu mniej więcej jest funkcjonariuszy SOP. Wydawałoby się, że z tego powodu nie jest istotny. Ale pokazuje on, jakie są skutki niechlujnej legislacji. Gdyby uważnie znowelizowano ustawę o PIT w związku z powołaniem SOP w miejsce BOR, to nie miałyby miejsca wieloletnie spory podatkowe.

W istocie art. 21 ust. 1 pkt 49a ustawy o PIT – gdyby spojrzeć nań wyłącznie pod względem językowym – jest pusty. Zwalnia z podatku ekwiwalent pieniężny w zamian za rezygnację z lokalu wypłacony na podstawie ustawy o SOP w sytuacji, w której w ustawie o SOP nie ma takiego ekwiwalentu. Mowa jest w niej o pomocy finansowej w uzyskaniu lokalu mieszkalnego.

Nie da się obronić tezy, którą od końca 2022 r. prezentuje dyrektor KIS – że zwolnienie obejmowało wyłącznie ekwiwalenty wypłacone w związku z wnioskami o ekwiwalent złożonymi na podstawie ustawy o BOR, a nierozpoznanymi w momencie wejścia w życie ustawy o SOP.

Nie wskazuje na to treść przepisu. Niesprawiedliwe jest, żeby instrument pomocowy (mający te same funkcje) skierowany do tej samej grupy osób miał być podatkowo inaczej traktowany wyłącznie dlatego, że zmieniła się nazwa służby.

Słusznie zauważały to sądy I instancji po wyroku NSA z 5 grudnia 2023 r. i bardzo szkoda, że w tym kierunku nie poszła interpretacja ogólna. Mogłaby ona rozwiązać problem do czasu ewentualnej nowelizacji przepisów. A tak czekają nas kolejne spory w sądach.©℗