Częścią polskiego systemu podatkowego, oprócz podatku dochodowego czy VAT, jest również podatek od czynności cywilnoprawnych. Najczęstszą sytuacją, kiedy mamy do czynienia z tą daniną jest sprzedaż lub zmiana rzeczy oraz pożyczka pieniędzy lub rzeczy. Poniżej precyzujemy zasady dotyczące płatności podatku od czynności cywilnoprawnych.

rozwiń ›

Podatek od czynności cywilnoprawnych, określany również jako PCC, jest regulowany przez Ustawę o podatku od czynności cywilnoprawnych. To podatek związany z określonymi czynnościami, które wywołują skutki prawne. - W przeciwieństwie np. do podatku dochodowego, gdzie obowiązek podatkowy powstaje na skutek uzyskania przychodu, tutaj wynika to z wykonania odpowiednich czynności zapisanych w ustawie - tłumaczy Paulina Włodarczyk, księgowa InFakt.

W jakich sytuacjach płacimy podatek od czynności cywilnoprawnych?

Zgodnie z przepisami, podatek PCC ma zastosowanie, gdy zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

  • Doszło do wykonania czynności cywilnoprawnej wskazanej w ustawie np.:
  • Podpisania umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
  • Podpisania umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku;
  • Podpisania umowy spółki;
  • Podpisania umowy darowizny dotyczącej przejęcia długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy;
  • Podpisania umowy dożywocia;
  • Podpisania umowy o dział spadku;
  • Podpisania umowy depozytu nieprawidłowego;
  • Ustanowienie hipoteki;
  • Ustanowienie odpłatnego użytkowania lub odpłatnej służebności.
  • Przedmiotem czynności cywilnoprawnej są:
  • Rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium RP;

albo

  • Rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i do czynności cywilnoprawnej doszło w Polsce.

- Warto pamiętać, że podatkiem od czynności cywilnoprawnych objęte są także zmiany w sporządzonych umowach. Jednak dzieje się tak jedynie w sytuacji, gdy wprowadzona zmiana spowodowała podwyższenie podstawy opodatkowania PCC - precyzuje Paulina Włodarczyk.

Wykonanie powyższych czynności powoduje powstanie obowiązku podatkowego. - Czyli z chwilą np. zawarcia umowy, podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki czy w momencie złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki, mamy obowiązek zapłaty PCC. Tym samym strona czynności staje się podatnikiem - dodaje rozmówczyni.

Kto płaci podatek od czynności cywilnoprawnych?

Przepisy wskazują, że podatnikiem PCC jest każda osoba fizyczna, prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która wykonuje określone w ustawie czynności cywilnoprawne. Jednak to, kto konkretnie jest zobowiązany do zapłaty podatku, zależy od rodzaju wykonywanej czynności.

Rodzaj czynności cywilnoprawnej Strona odpowiadająca za zapłatę PCC
Umowa sprzedaży Kupujący
Umowa zamiany Ten kto zamienia
Umowa pożyczki Pożyczkobiorca
Umowa darowizny Obdarowany
Umowa dożywocia Nabywca własności nieruchomości
Umowa depozytu nieprawidłowego Przechowawca (ten kto przechowuje depozyt)
Umowa spółki cywilnej Wspólnicy
Umowa pozostałych spółek Spółka
Ustanowienie odpłatnego użytkowania oraz odpłatnej służebności Użytkownik lub nabywający prawo służebności
Ustanowienie hipoteki Składający oświadczenie woli o ustanowienie hipoteki

Ile wynosi podatek od czynności cywilnoprawnych?

Podstawa opodatkowania, czyli to, od jakiej wartości należy zapłacić PCC, ustala się odrębnie dla każdej czynności cywilnoprawnej. Dlatego też dla:

  • Umowy sprzedaży – jest to rynkowa wartość sprzedawanych rzeczy lub praw majątkowych;
  • Umowy zamiany mieszkania – jest to różnica między rynkową wartością mieszkań;
  • Umowy zamiany rzeczy lub praw majątkowych – wartość rynkowa zamienianych rzeczy i praw majątkowych;
  • Umowy darowizny – wartość długów i ciężarów lub zobowiązań;
  • Umowy dożywocia – wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego;
  • Umowy pożyczki lub depozytu – kwota pożyczki lub depozytu, jeżeli kwota nie jest z góry określona, to podstawą jest wartość każdej przekazanej kwoty;
  • Ustanowienie hipoteki – kwota zabezpieczonej wierzytelności.

- Należy wiedzieć, że podstawę opodatkowania określamy zawsze na podstawie wartości rynkowej, nawet jeśli w umowie wskazano inną kwotę - wyjaśnia Paulina Włodarczyk. - Dlatego ustalając wartość rynkową czynności cywilnoprawnych, warto pamiętać, że określa się ją na podstawie przeciętnych cen tego samego lub podobnego składnika majątku. Podczas wyceny należy wziąć pod uwagę czynniki, takie jak położenie, stan czy stopień zużycia. Dodatkowo od wartości nie odliczamy długów i innych ciężarów.

Jak uzupełnia księgowa, jeśli jednak podatnik nie dokonał odpowiedniej wyceny lub nie odpowiada ona szacunkowej wartości określonej przez urząd skarbowy, organ podatkowy wzywa do odpowiedniej korekty. - Podatnik ma wówczas 14 dni na wprowadzenie zmian. W przeciwnym razie organ podatkowy ustali wartość przedmiotu na podstawie np. opinii biegłego, a podatnik musi dopłacić brakującą kwotę wraz z odsetkami.

Uwaga! Jeśli wartość określona na podstawie opinii biegłego, różni się o więcej niż 33 proc. od wartości zadeklarowanej przez podatnika, koszty opinii biegłego pokrywa podatnik.

Po ustaleniu wartości podstawy opodatkowania, podatek ustala się poprzez zastosowanie odpowiedniej dla danej czynności stawki podatku.

Jakie są stawki podatku od czynności cywilnoprawnych?

Rodzaj czynności cywilnoprawnej Stawka PCC
Umowa sprzedaży rzeczy ruchomych i nieruchomych, prawa wieczystego użytkowania, własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego - 2%innych praw - 1%
Umowa zamiany rzeczy ruchomych i nieruchomych, prawa wieczystego użytkowania, własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego - 2%innych praw - 1%
Umowa pożyczki 0,5%, Jeżeli powołanie na umowę pożyczki odbywa się podczas np. kontroli podatkowej, czynności sprawdzających, postepowania podatkowego, a pożyczka jest nieprawidłowo udokumentowana - 20%
Umowa darowizny rzeczy ruchomych i nieruchomych, prawa wieczystego użytkowania, własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego - 2%innych praw - 1%
Umowa dożywocia rzeczy ruchomych i nieruchomych, prawa wieczystego użytkowania, własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego - 2%innych praw - 1%
Umowa depozytu nieprawidłowego 0,5%, Jeżeli powołanie na umowę depozytu odbywa się podczas np. kontroli podatkowej, czynności sprawdzających, postepowania podatkowego, a depozyt jest nieprawidłowo udokumentowany - 20%
Umowa spółki 0,5%
Ustanowienie odpłatnego użytkowania oraz odpłatnej służebności 1%
Ustanowienie hipoteki dla istniejących wierzytelności 0,1%dla wierzytelności o wysokości nieustalonej 19 zł

Kiedy i jak zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych?

W momencie wykonania określonej w przepisach czynności cywilnoprawnej odpowiednia strona tej czynności, czyli podatnik, zobowiązana jest do samodzielnego rozliczenia PCC. - Oznacza to, że podatnik musi we własnym zakresie obliczyć i wpłacić należny podatek oraz wykazać go na deklaracji PCC-3. Ma na to 14 dni od powstania obowiązku podatkowego, czyli np. od dnia podpisania umowy. Deklarację PCC-3 należy złożyć osobiście albo elektronicznie do urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania lub siedziby firmy - mówi Paulina Włodarczyk.

Uwaga! Jeżeli podatek dotyczy czynności cywilnoprawnych podpisanych w formie aktu notarialnego, to podatnik nie ma obowiązku wypełniania deklaracji PCC-3 i zapłaty podatku we własnym zakresie do właściwego urzędu skarbowego. Czynności te wykonuje za niego notariusz.

- Warto wiedzieć, że jeżeli w danym miesiącu podatnik dokonał co najmniej trzech czynności cywilnoprawnych, gdzie przed pierwszą a ostatnią czynnością nie minęło 14 dni, można wykazać je na jednej zbiorczej deklaracji. W takim wypadku należy złożyć druk PCC-4 w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym doszło do wykonania czynności cywilnoprawnych - podkreśla ekspertka InFakt.

Kiedy podatek od czynności cywilnoprawnych nie wystąpi?

W następujących sytuacjach nie musimy płacić podatku od czynności cywilnoprawnych i składać właściwej deklaracji w tym zakresie:

  • przy zakupie walut obcych;
  • przy zakupie rzeczy ruchomych o wartości rynkowej nieprzekraczającej 1000 zł (należy pamiętać, że nie jest to wartość wynikająca z umowy);
  • przy pożyczce kwoty nie więcej niż 36120 zł (jest to łączna kwota pożyczanych środków w okresie 5 lat od jednej osoby), jeżyli pożyczki, udzieliła bliska osoba np. małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, rodzeństwo;
  • przy pożyczce powyżej kwoty 36120 zł od bliskiej rodziny, pod warunkiem odpowiedniego zawiadomienia urzędu skarbowego, w ciągu 14 dnia od zawarcia umowy pożyczki;
  • przy pożyczce pieniędzy do 1000 zł, jeżeli pożyczki udzieliła osoba spoza bliskiej rodziny.

- Dodatkowo podatku od czynności cywilnoprawnych nie rozliczamy w sytuacji, gdy transakcja jest opodatkowana podatkiem VAT albo przynajmniej jedna ze stron umowy jest zwolniona z VAT. W takim przypadku transakcja jest udokumentowana fakturą i stanowi część profesjonalnego obrotu gospodarczego, więc PCC nie ma zastosowania - wyjaśnia Paulina Włodarczyk.

Uwaga! PCC nie zapłacą również osoby, które na własne potrzeby nabyły sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle i samochody osobowe, jeżeli mają:

  • orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
  • orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności związane ze schorzeniami narządów ruchu.