Kiedy przysługuje zwolnienie dla najbliższej rodziny

Rok temu ojciec przekazał mi w darowiźnie zorganizowaną część przedsiębiorstwa w formie aktu notarialnego. Przedmiotem darowizny był zespół funkcjonalnie ze sobą połączonych składników materialnych i niematerialnych, w ramach części przedsiębiorstwa budowlanego. Notariusz nie pobrał podatku od spadków i darowizn. Do tej pory nie złożyłem w urzędzie skarbowym zawiadomienia SD-Z2, a na tym formularzu przeczytałem, że należy go składać w terminie sześciu miesięcy od powstania obowiązku podatkowego. Czy oznacza to, że nie mogę już skorzystać ze zwolnienia dla najbliższej rodziny i w związku z tym muszę zapłacić podatek?

Co do zasady darowizna podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, którego wysokość ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do jednej z trzech grup podatkowych odbywa się na podstawie stopnia pokrewieństwa albo powinowactwa z osobą, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Należy jednak zwrócić uwagę, że na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (dalej: u.p.s.d.) z podatku jest zwolnione nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez osoby z tzw. zerowej grupy podatkowej (tj. małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę). Do grona tego zalicza się m.in. syn otrzymujący darowiznę od ojca. Zgodnie z przywołanym przepisem jednym z warunków skorzystania ze zwolnienia jest zgłoszenie przez nabywcę właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia rzeczy lub praw majątkowych w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, a informacja o tym terminie jest zamieszczona również na druku SD-Z2. Z kolei w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 u.p.s.d. przy nabyciu w drodze darowizny obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia, a jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

W analizowanej sytuacji znaczenie ma to, że umowa darowizny zorganizowanej części przedsiębiorstwa została sporządzona w formie aktu notarialnego. Zgodnie bowiem z art. 4a ust. 4 pkt 2 u.p.s.d. obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron. W celu skorzystania ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ust. 1 u.p.s.d. obdarowany nie musiał więc zgłaszać tej darowizny do naczelnika urzędu skarbowego, a skoro umowa ta została zawarta pomiędzy osobami zaliczonymi do zerowej grupy podatkowej (tj. pomiędzy ojcem a synem), to będzie korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a u.p.s.d. i obdarowany nie musi płacić podatku od spadków i darowizn. Takie stanowisko prezentują również organy podatkowe (por. interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 8 lutego 2024 r., nr 0111-KDIB2-3.4015.235.2023.4.MD).

Warto jeszcze dodać, że zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. notariusze są płatnikami podatku od spadków i darowizn od dokonanej w formie aktu notarialnego darowizny. W omawianym przypadku notariusz postąpił prawidłowo, nie pobierając tego podatku, ponieważ spełnione były warunki do skorzystania ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ust. 1 u.p.s.d. ©℗