Zakup gospodarstwa przez dzierżawcę. Co z PCC?

Nabycie gruntów stanowiących gospodarstwo rolne przez dotychczasowego dzierżawcę jest zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych, jeżeli tylko są spełnione warunki z art. 9 ust. 1 pkt 2 ustawy o PCC – orzekł WSA w Olsztynie.

Przepis ten zwalnia z PCC sprzedaż (w zasadzie powinno być: nabycie, bo podatnikiem jest kupujący) gruntów stanowiących gospodarstwo rolne wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami, pod warunkiem że zostaną spełnione łącznie następujące wymogi:

sprzedawane grunty stanowią gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym (czyli m.in. jest to obszar gruntów o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy);
w wyniku tej sprzedaży zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne;
powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha oraz
gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez co najmniej pięć lat od dnia nabycia;
kwota zwolnienia, czyli równowartość podatku, który należałoby zapłacić, gdyby nie zwolnienie, nie przekroczy limitów pomocy de minimis w rolnictwie, o której mowa w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1408/2013. (Jeżeli możliwy zakres zwolnienia podatkowego przekracza kwotę określoną w rozporządzeniu unijnym, to zwolnienie przysługuje jedynie do kwoty możliwej pomocy określonej w art. 3 ust. 2 tego rozporządzenia – orzekł NSA w wyrokach z 2 września 2020 r., II FSK 1423/18 i z 21 stycznia 2020 r., II FSK 456/18).

W tej sprawie fiskus uznał, że nie jest spełniony warunek utworzenia lub powiększenia gospodarstwa rolnego. Co prawda później doszło do przeniesienia prawa własności, ale – według organów podatkowych – w ten sposób powiększył się tylko majątek małżonków. Nie spowodowało to natomiast utworzenia gospodarstwa rolnego (bo ono już istniało) ani jego powiększenia – stwierdziły organy obu instancji.

Doszły więc do wniosku, że notariusz jako płatnik niesłusznie nie pobrał podatku od umowy sprzedaży tych gruntów.

NSA już to rozstrzygnął

Notariusz się z tym nie zgadzał, a Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie przyznał mu rację. Zwrócił uwagę na liczne wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego, z których jasno wynika, że nie ma podstaw do wyłączenia w takiej sytuacji zwolnienia z PCC. Jako przykład sąd podał wyroki z: 31 października 2023 r. (III FSK 3079/21), 1 grudnia 2022 r. (III FSK 1269/21), 24 maja 2022 r. (III FSK 202/22), 19 maja 2021 r. (III FSK 3470/21).

NSA jasno w nich stwierdził, że nie ma znaczenia sposób wykorzystywania gruntów przez nabywcę przed datą sprzedaży. „Przeciwna wykładnia stałaby w sprzeczności z zasadą równości podmiotów wobec prawa wynikającą z art. 32 Konstytucji RP, w nieuzasadniony sposób pozbawiając zwolnienia (…) te podmioty, które przed przebyciem na własność gospodarstwa rolnego użytkowały je, wywodząc swe uprawnienia z innego niż prawo własności tytułu prawnego” – wskazał sąd kasacyjny we wspomnianym wyroku z 31 października 2023 r.

Wbrew założeniom

W innym orzeczeniu – z 19 maja 2021 r. – NSA podkreślił, że intencją ustawodawcy nie jest ograniczanie grona nabywców nieruchomości rolnych, bo byłoby to sprzeczne z celem, którym jest wspieranie zakładania gospodarstw rolnych i ich prowadzenia.

W ustawie o PCC zastrzeżono tylko, że nabyta nieruchomość ma wejść w skład gospodarstwa rolnego nabywcy – zaznaczył sąd.

Olsztyński WSA w pełni podzielił tę wykładnię. Wskazał, że dzierżawa jest tylko tymczasową formą tworzenia czy powiększania gospodarstw rolnych. Natomiast głównym przesłaniem zwolnienia jest tworzenie trwałych jednostek prowadzących działalność rolniczą. A trwałość i stabilizację zapewnia właśnie prawo własności, nie dzierżawa.

Według sądu przemawia za tym również zgoda dyrektora generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa na nabycie tej nieruchomości przez małżonków właśnie w celu utworzenia gospodarstwa rodzinnego o łącznej powierzchni ponad 109 ha.

Trudno byłoby znaleźć uzasadnienie dla odmowy skorzystania ze zwolnienia z PCC przez nabywcę, który wcześniej te same grunty dzierżawił – podsumował sąd.

Wyrok jest nieprawomocny.©℗

orzecznictwo